Мухаммадиева Дилафруз Ахтамовна Сравнительное исследование

таржимаси тавсифи ва асар матнидаги паремияларнинг статистик 
таҳлили» деб номланган. 
Ушбу параграфда «Бобурнома»нинг туркча таржимаси ҳақида батафсил 
маълумот берилган, ўзбекча танқидий матн ва туркча таржимадаги 
синтактик, стилистик ва лингвокультурологик фарқлар ѐритилган ҳамда 
паремиялар статистикаси аниқланган. 
Ишда Р. Аратнинг асл нусханинг нозик индивидуал услуб 
хусусиятларини бутун мукаммаллиги билан сақлаб қолишга ҳаракат 
қилганлиги, таржимон асардан ўрин олган мақол, матал, афоризмлар ва 
шеърларни аввал қўлѐзмадаги араб алифбосидаги шаклини бериб, сўнгра 
унинг таржимасини келтирганлиги аниқланган. Масалан
8
, 
یچىکریب رود یرکنیت هغزآ ىبىک 
یچىک کنین یشیک رىتقىی ادهکرد ىب 
(Кўп озға Тенгридур бергувчи, бу даргоҳда йўқтур кишининг кучи). 
Туркча таржимаси: Çoğu ve azı veren Tanrıdır, bu cihanda insanın kudretı 
yoktur. Таржимада даргоҳда сўзи жаҳонда сўзи билан алмаштирилган. 
Танланган муқобилни ўринли, деб баҳолаш мумкин. Чунки Бобур «бу 
даргоҳ» деганда ўткинчи дунѐни назарда тутган. 
«Бобурнома»нинг 935 йил воқеаларини ўқиймиз: «...Хожа Абдулҳаққа 
мулозамат қилиб, қалъа бориб, амма бегимларни кўрдим» (б.261). Туркча 
матнида «Hoca Abdülhak’a mülâzemet ettikten sonra kaleye gidip halalarımı 
gördüm» (s.429) тарзида таржима қилинади. Бу ўринда таржимада давр 
муҳити ѐритилмай қолган, яъни «бегим» сўзи тушиб қолиб, таржимадаги 
миллий колоритга путур етган. Бу икки миллат орасида лингвокультурологик 
ўзига хосликлар борлигини кўрсатади. 
Тадқиқотимизга кўра, «Бобурнома» матнида 938 та паремия мавжудлиги 
аниқланди. Бунда бир паремиянинг бир марта қўлланган шакли олинди, 
кўпгина фраземаларнинг такрор келганлигини ҳисобга олсак, бу рақам бир 
неча маротаба ошади. Ишимизда асарда қўлланилган жами 36 та мақол-матал 
ва афоризмлар, шунингдек, 938 та фразема тадқиқот объекти сифатида 
ўрганилиб, уларнинг ўзига хос хусусиятлари очиб беришга эришилган. 
Диссертациянинг иккинчи боби «Бобурномадаги мақол ва маталлар