Texnologiyalari va kommunikasiyalarini rivojlantirish vazirligi muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent

Analog Oʻtkazish (RAOʻ) deb aytiladi. Keyingi boblar shu jarayonlarga 
bagʻishlangan. 

---

10 
 
 
a - analog singal                       b - raqamli axborot 
1.3-rasm. 
 
“Axborot” atamasi lotincha “information” soʻzidan olingan boʻlib, 
ifodalash, bayon etish ma’nosini bildiradi. 
Atama koʻpgina fanlar (falsafa, filologiya, informatika va b.) uchun 
tayanch nuqtasi hisoblanadi.  
Axborotni  har  fan  turli  xil  klassifikayalaydi.  Masalan,  falsafada 
axborot  “obyektiv”  va  “subyektiv”  guruhlarga  boʻlinadi.  Obyektiv 
axborot  tabiatdagi  va  jamiyatdagi  hodisalarni  aks  ettiradi.  Subyektiv 
axborot  esa  obyektiv  hodisa  haqidagi  insonlar  qarashlarini  oʻzida 
jamlaydi. 
Hayotda axborotning quyidagi xususiyatlari mavjud: 

 
obyektivlik;  

 
ishonchlilik; 

 
toʻliqlik;  

 
dolbzarblik;  

 
foydalilik; 

 
tushunarlilik. 

---

11 
Raqamli  axborotlarni  ishlash  vositalariga,  avvalo,  kompyuterlar 
kiradi. Hisoblash texnikasida axborot 0 va 1 koʻrinishida raqamli holda 
boʻladi. 
Shaxsiy kompyuterda (ShK) raqamli axborot ikkilik sanoq tizimida 
kodlanadi. ShK da istalgan axborotni kiritishda va chiqarishda axborotni 
tasvirlashning maxsus kodlari — ACSII (Axborotlarni almashish uchun 
amerika  standart  kodi)  kodi  ishlatiladi,  aynan  shu  kodlar  ShK  ichida 
harfli va belgili axborotni kodlash uchun qoʻllaniladi [18]. 
Har  bir  belgi  1  baytni  (yoki  8  ta  nol  va  bir)  egallaydi.  Shu 
kombinatsiyadan kelib chiqib jami 256 ta belgi ishlatilishi mumkin: 
2 ning 8-chi darajasi 2
8
= 256: 
• 0 - 32 – operatsiyalar (keyingi qatorga oʻtish, probel va b.); 
• 33 - 127 – xalqaro – lotin alifbosi, son, belgilar; 
• 128 - 225 – milliy belgilar. 
Raqamli axborotni oʻlchamlari: 

  1 Bayt = 8 bit 

  1 Kilobayt = 2
10
 (2 darajasi 10) bayt = 1024 b; 

  1 Megabayt = 2
10
 (2 darajasi 10) Kilobayt = 1024 Kb; 

  1 Gigabayt = 2
10
 (2 darajasi 10) Megabayt = 1024 Mb; 

  1 Terabayt = 2
10
 (2 darajasi 10) Gigabayt = 1024 Gb. 
Hayotning  barcha  jabhasida  insonlar  uchun  qulaylik  yaratish 
maqsadida  raqamli  texnik  vositalar  yordamida  axborotlarni  yaratish, 
taqdim  qilish,  uzatish,  saqlash  faoliyatiga  raqamli  axborot  xizmati 
(RAX) deyiladi. 
Kutubxona  va  arxivshunoslik  sohalarida  RAX  quyidagilardan 
iborat: 
1. 
Raqamli  qurilmalar  asosidagi  texnologiylardan  foydalanib 
mijozlarga xizmat koʻrsatish; 
2. 
Hujjatlarni 
(nodir 
qoʻlyozmalar, 
kitoblar 
va 
arxiv 
materiallari) raqamlashtirish; 
3. 
Matn,  tasvir,  audio  va  video  axborotlardan  iborat  elektron 
resurslarni yaratish va foydalanishni tashkil etish; 

---

12 
4. 
Raqamli 
axborotlarni 
avtomatlashtirilgan 
axborot 
tizimlaridan va Internet tarmogʻidan qidirish hamda mijozlarga taqdim 
etish; 
5. 
Mijozlarga masofadan turib (online) xizmat koʻrsatish. 
Keyingi boblarda ushbu xizmatlar batafsil bayon etiladi.