|
Taqrizchi: f.f.nomzodi, dotsent Isomiddin Ikromov
104
Abdulla Qodiriy nomidagi Jizzax davlat pedagogika instituti o„zbek tili va
adabiyoti yo„nalishi magistranti Isoqova Parizod Shavkat qizining “Adabiy-
estetik ideal kategoriyasining transformatsiyalanish jarayonlari” (XIX–XX asr va
Istiqlol davri Jizzax adabiy muhiti misolida) mavzusidagi magistr akademik
darajasini olish uchun taqdim etilgan dissertatsiya ishiga
T A Q R I Z
O„zbekiston Qahramoni Ozod Sharafiddinov badiiy ijod va adabiy-estetik
ideal haqida so„z yuritar ekan, “Adabiyot, so„z san‟ati azaldan xalq qalbining
ifodachisi, haqiqat va adolat jarchisi bo„lib keladi”,- deb alohida ta‟kidlaydi.
Shundan xulosa chiqarib aytish mumkinki, tarixiy va zamonaviy asarlarda
ijodkorlarning estetik ideali hali chuqur talqin etilmayotgani, faqat istiqlol
yillaridagina bu jarayon rivojlanish bosqichiga kirganligini quvonarli holdir.
Chunki ota-boblarimizning kechmishlari, ming yillardan ortiq tariximizni
bizgacha yetib kelgani, avvalo adabiyot tufaylidir.
Isoqova Parizod Shavkat qizining mazkur magistrlik dissertatsiyasi
mavzusining dolzarbligi, muammoning o„rganilganligi darajasi, tadqiqot maqsadi,
tadqiqot vazifalari, obyekti va predmeti, ilmiy yangiligi, ilmiy va amaliy
ahamiyati, joriylanishi bilan alohida ahamiyat kasb etadi.
“Kirish”da ishning himoyaga olib chiqarilgan asosiy holatlari haqida so„z
yuritiladi. Ilmiy qarashlarining asosiy qirralarini bayon etishga intiladi.
Magistrlik dissertatsiyasida jizzaxlik ijodkorlar asarlaridagi adabiy-estetik
ideal kategoriyasining transformatsiyalanish jarayonlari uch davrga bo„lingan va
uchta bob doirasida jarayonlarning sabablari, ana shu sabablarning ijodkor ongi va
105
ijodida aks etishi batafsil va asosli dalillar yordamida ko„rsatib borilgan. Har bir
fasl o„ziga xos xulosalar bilan yakunlanib borgan. Dissertatsiya yuzasidan
bildirilgan yakuniy xulosalar ham diqqatga molik. Ularda muallif har bir faslda
bildirilgan xulosalarni yana bir bor umumlashtirgan va mavzu yuzasidan yakuniy
ilmiy-nazariy fikrlarini bayon qilgan.
Tadqiqotchi, birinchi bobda o„zbek adabiyotshunosligida adabiy-estetik ideal
va transformatsiya hodisasi haqida ilmiy ma‟lumot berib, bu jarayonlarni XIX
asrning so„nggi choragi–XX asrning boshlarida ijod qilgan jizzaxlik ijodkorlardan
Alamkash va Muazzamxon she‟riyati misolida ochib berishga harakat qiladi.
Ularning she‟rlarida ozodlik, istiqlol bilan bog„lik estetik ideallar bilan birgalikda
komil inson ideali ham tarannum etilganini tadqiqotchi chiroyli iqtiboslar bilan
dalillab bergan.
Ma‟lumki, hozirga qadar Hamid Olimjon, Sharof Rashidov kabi
ijodkorlarning asarlaridagi adabiy-estetik ideal yuzasidan turli darajadagi tadqiqot
ishlari amalga oshirilgan. Shunday bo„lishiga qaramay, P.Isoqova izlanuvchan va
tirishqoqligi tufayli ikkala ijodkor asarlarining hali tadqiq etilishi lozim bo„lgan
tomonlariga e‟tiborini ikkinchi bobda qarata olgan. Bu ham dissertantning
sinchkovligi va intiluvchanligini belgilaydi. Hamid Olimjonning maqola va
she‟rlari tahlili xususida to„xtalar ekan, u o„zbek xalqining yuksak orzulari,
ideallaridan chekinmaganligi, ularni yangi ko„rinishlarda taqdim etganligini asosli
misollar bilan ko„rsatadi. MDda tadqiqotchi Vatan mustaqilligi bilan bog„liq
ideallar hamisha Sharof Rashidov ijodining markazida turganligini “Kashmir
qo„shig„i” qissasi va unga yozilgan “Xotima” orqali ko„rish mumkin, degan
xulosaga keladi.
Uchinchi bobda, Isoqova Parizod, Sayyora To„ychiyevaning Vatan, Istiqlol,
uning mustaqilligini mustahkamlash borasidagi adabiy-estetik ideallariga oid
she‟rlarini o„rganadi, bu ishning ilmiy saviyasini ko„targan. Tadqiqotchi, Zulfiya
Qurolboy qizining Istiqlol davri hikoyalarida insonning shaxs sifatidagi o„rni,
jamiyatdagi mavqeyini ko„rsatar ekan, adibaning o„z adabiy-estetik idealning
shaxs sifatida o„zlarini anglash jarayonlarida namoyon bo„lishini “Tafakkur” nomli
hikoyasida ochib bergan.
Ma‟lumki, akademik litsey talabalariga uchinchi bosqichda Hamid
Olimjonning “Muqanna” dramasi o„tiladi. Tadqiqotchi MDning metodika qismida
xuddi shu mavzuni o„tishni tanlagan. Mazkur mavzuni o„tishda oldin “Hamid
Olimjonning “Muqanna” dramasi mavzusidagi darsning texnologik xaritasi tuzib
olgani dars ishlanmasini to„g„ri berganligidan dalolat. Darsda “Qanday?” usulidan
foydalangan holda talabalarga quyidagi savol bilan murojaat qiladi: “Hamid
Olimjonning qanday asarlarini bilasiz?”, “Muqanna” dramasi haqida qanday
fikrdasiz?”. Dars jarayonida yani pedagogik texnologiyalardan unumli foydalana
olgan. U mavzuni o„tishni “Kichik guruhlarda ishlash” orqali amalga oshirgan.
O„rni bilan “FSMU” texnikasidan foydalangan holda guruhlarga topshiriqlar
bergan, “Insert” usulidan, “Tarmoqlash” metodiga murojaat qilganligi maqsadga
muvofiq bo„lgan.
106
Shuningdek, Parizod Isoqovaning dissertatsiya mavzusi bo„yicha bir qator
maqola va tezislarini respublika ilmiy nashrlarida e‟lon qilinganligi, uni mavzuni
chuqur o„rgangani va mavzuning joriylanishiga asos bo„lgan. Ushbu
dissertatsiyasi chuqur ilmiy tadqiq va tahlillar asosida yaratilgan, mukammal holga
keltirilgan.
Xulosa qilib aytganda, o„zbek tili va adabiyoti mutaxassisligi bo„yicha
magistrlik akademik ilmiy darajasiga da‟vogar Isoqova Parizod Shavkat qizining
“Adabiy-estetik ideal kategoriyasining transformatsiyalanish jarayonlari” (XIX –
XX asr va Istiqlol davri Jizzax adabiy muhiti misolida) mavzusidagi 5A 111101–
O„zbek tili va adabiyotshunoslik doirasidagi magistr akademik darajasini olish
uchun bajargan taqdim etilgan ushbu dissertatsiyasi yakunlangan tadqiqot holiga
kelgan. Tadqiqotning ana shu jihati o„zbek adabiyotshunosligida ilmiy yangilik
sifatida baholanishga loyiq. Uni a‟lo bahoga baholash mumkin.
Do'stlaringiz bilan baham: |
