Avtomatlantirish va boshqaruv

Integratsiyaning  uchinchi  darajasi  –  xizmati  integratsiyalangan  yagona 
raqamli  tarmoqni  yaratish,  u  nafaqat  turli  ko`rinishdagi  xabarlarni  uzatibgina 
qolmasdan,  balki  keng  doirada  xiz-matlarni  taqdim  etadi,  jumladan  –  dialog, 
hujjatlilik, grafik axborotlarni uzatish va qabul qilish.  
Hisoblash texnikasi va aloqa texnikasi vositalarining rivojlanish tendensiyalaridan, 
shuningdek  element  bazalarining  evolyutsiyasidan  kelib  chiqib,  IXKRT  bir  qator 
ketma-ket rivojlanish bosqichlari: 
0  –  bosqich.  Turli  ko`rinishdagi  xabarlar  (nutq,  ma`lumotlar,  grafik 
axborotlari), shuning-dek xar xil xizmatlar (dialog, xujjatlilik va boshqalar) uchun 
bo`lak tarmoqlar mavjud bo`lgan. 
1 – bosqich. Uzatish va kommutatsiyalashning raqamli usullariga o`tish bilan 
xarakterla-nadi, buning uchun an`anaviy analog telefon tarmog`i asta – sekin turli 
tuman  keng  spektrdagi  xizmatlarni  va  nutq  va  ma`lumotlarni  yagona  raqamli 
shaklda  uzatish  imkonini  beradigan  integ-ral  raqamli  tarmoqqa  IDN  (Integrated 
Digital  Network)  o`zgartiriladi.  Shu  bilan  birga  ma`lumot-lar  uzatish  va  axborot 
hisoblash tarmoqlarining rivojlanishi davom etadi. 

---

108 
2 – bosqich. Integral raqamli tarmoqni (IDN) ma`lumotlar uzatish va axborot 
hisoblash  tarmoqlari  bilan  asta  –  sekin  birlashtirish  yo`li  bilan  integral  xizmat 
ko`rsatuvchi raqamli tarmoq ISDN (Integrated Services Digital Network) yaratiladi. 
Fizik muhit sifatida raqamli telefon ka-nallari ishlatiladi. Videoaxborot-larni uzatish 
tarmoqlari ayrimligicha qoladi.  
3  –  bosqich.  Keng  polosali  integral  xizmat  ko`rsatuvchi  tarmoq  BSN 
(Broadband Servi-ces Network) yaratiladi. Ushbu tarmoq foydalanuvchilarni, nutq, 
ma`lumotlar,  faksimil  axborot-lari  bilan  zichlashtirish,  shuningdek  television 
dasturlar,  fayllarni  yuqori  tezlikda  uzatish,  video-konferentsiyalar  tashkil  etish  va 
boshqalarni  tashkil  etish  maqsadida,  keng  polosali  raqamli  ka-nallar  bilan 
ta`minlaydi.  
IXKRT ning arxitekturasi etti satxli ochiq tizimlar bog`lanishi etalon modeli 
(OSI)  bazasi-ga  asoslanadi.  ITU-T  tavsiyalarida  Integral  xizmat  ko`rsatuvchi 
raqamli  tarmoqlar  (IXKRT)  tushunchasi,  raqamli  kommutatsiya  va  raqamli  trakt-
ning  bir  xil  qurilmalari  birdan  ortiq  aloqa  turlarida  ulanish  o`rnatilishi  uchun 
qo`llaniladi, masalan telefoniya, ma`lumotlarni uzatish va hokazo deb aniqlangan. 
Integral xizmat ko`rsatuvchi raqamli tarmoqlari ikki turga bo`linadi: 
- tor polosali integral xizmat ko`rsatuvchi raqamli tarmoqlar; 
- keng polosali integral xizmat ko`rsatuvchi raqamli tarmoqlar. 
T-IXKRTga uzatish tezligi 2048 Kbit/s (taxminan 2 Mbit/s) oshmaydigan, K-
IXKRT ga esa uzatish tezligi 2048 Kbit/sdan yuqori bo`lgan tarmoqlar kiradi.