Filosofiya uzb


-mavzu Noklassik  falsafasining  shakllanishi va rivojlanishi



Download 0,97 Mb.
Pdf ko'rish
bet50/149
Sana30.12.2021
Hajmi0,97 Mb.
#197882
1   ...   46   47   48   49   50   51   52   53   ...   149
Bog'liq
2 5242298942464460709

10-mavzu Noklassik  falsafasining  shakllanishi va rivojlanishi  
Reja 
1. Noklassik  falsafasining xususiy tamonlari 
2.  Pozitivizm  falsafasi  
3. Ekzistentsializm falsafasi  
4. Postpozitivizm falsafasi  
5. Neotomizm falsafasi  
 
XX  asrning  boshlaridan  80  -  yillarning  oxirigacha  dunening  juda  katta  xududida  hukmronlik 
qilgan bu mafkura sobiq Ittifoq tarqalishi bilan uning xududida o`z ustuvorligini yo`qotdi. Uning katta 
salbiy  oqibati  ayniqsa  o`tmish  madaniy  va  falsafiy  merosiga  bo`lgan  munosabatda  yaqqol  namoen 
bo`ldi.  Bu  falsafaning  metodologik  printsiplari  -  sinfiylik  va  partiyaviylik  xolis xulosalar  chiqarishga 
imkon  qoldirmas  edi.  Ularga  mos  kelmaydiga  har  qanday  ta`limot  qoralanar,  hatto  butunlay  inkor 
qilinadi.  .tmish  merosining  qay  darajada  umumbashariy,  umumjahon  ahamiyatiga  ega  ekanligi 
e`tibordan chetda qolardi.  
So`nggi  yillarda  sotsialistik  lagerning  parokandalikka  uchrashi,  sobiq  ittifoq  tarikibiga  kirgan 
ko`pgina  jumhuriyatlarda  shu  jumladan,  .zbekistonda  mustaqil  milliy  davlatlarning  vujudga  kelishi, 
ularning o`z xalqi milliy ruhiga xos va mos mafkura metodologiyasi asosida muvaffaqiyatli ijtimoiy-
iqtisodiy  rivojlanib  boraetganligi  marksistik  falsafaning  haet  talablariga  javob  beraolmaydigan, 
xalqlarning ruhiga et bo`lgan g`ayramilliy ta`limot ekanligidan dalolat beradi. 
Bu  ta`limotning  ba`zi  tarafdorlari  G`arbda  «neomarksizm»  oqimiga  birlashganlar.  Ularning  bir 
qismi marksizmni isloh qilish, zamonga moslashtirishga harakat qilsalar, boshqalari esa yana Marksga 
qaytish lozim, deb hisoblaydilar. Kezi kelganda ta`kidlash joizki, marksizmga vaqt o`z bahosini berdi. 
Ana  shu  bahoni  xolis  qayd  etish  bu  ta`limotning  mustabid  tuzum  mafkurasiga  aylantirilishi  qanday 
oqibatlarga  olib  kelgani  yaqqol  ko`rsatish  uchun  asos  bo`ladi.  Bu  esa  o`z  navbatida  mazkur  ta`limot 
to`g`risida  umuman  gapirmaslik  emas,  balki  uni  tanqidiy  tahlil  etish  orqali,  tahiyat  va  mazmunini 
ochib berish, oqibatlarini yaqqol ko`rsatishga imkon yaratadi. 
Ma`lumki,  hamma  zamonlarda  ham  o`z  davrining  dolzarb  muammolarini  hal  etish  yo`llarini 
topishga harakat qilgan.  XX asrga kelib insoniyat fan va texnika taraqqieti sohasida ulkan  yutuqlarni 
qo`lga kiritdi.  Lekin shu bilan birga, aynan ushbu asr ijtimoiy silsilalar, ikkita jahon urushi, ekologik 
inqiroz,  og`ir  yo`qotishlar  davri  ham  bo`ldi.  Bu  esa  falsafiy  fikrning  taraqqietida  o`z  aksini  topdi, 
uning  turli  yo`nalish  va  oqimlari  shug`ullangan  muammolarning  salmog`i,  maqsad-muddaosini    aniq  
belgiladi.  Buning  natijasi  sifatida,  hozirgi  davr  falsafasida  nihoyatda  xilma-xil  oqim  va  yo`nalishlar 
mavjud.  Uz  navbatida  bu  ilm-fan  va  amalietning  hamda  XIX  asrning  ikkinchi  yarmi  va  hozirgacha 
bo`lgan falsafa ilmi rivojining asosiy xususiyatlarini belgilaydi.  
Hozirgi  zamon  falsafasining  eng  asosiy  tamoyillari  umuminsoniylikning  ustuvorligi,  uning 
milliylik bilan uyg`unligi, demokratik erkinliklar, inson qadri, biror ta`limotni mutlaqlashtirmaslikdir. 
Bag`rikenglik va tolerantlik hozirgi falsafiy ta`limotlar rang-barangligini ta`minlaydi. 
An`anaviy  falsafada,  turli  g`oyaviy  tizimlarga  bo`linishiga  qaramay,  muhim  muammolarni  hal 
etishda  ma`lum  bir  umumiylik  mavjud  edi.  Hozirgi  zamon  falsafasida  aksincha,  falsafiy 
muammolarning  ko`p  xilligi  va  o`ziga  xosligi,  turli-tumanligi,  ular  asosida  falsafiy  oqimlarning 
mustaqil yo`nalish sifatida shakllanganligi yaqqol ko`zga tashlanadi. 
An`anaviy  falsafada  aql  -  inson  mohiyatining  belgilovchisi,  deb  talqin  etilgan  bo`lsa,  endi 
ratsionalizmga  qarshi  insonning  mavjudligi  (ekzistentsializm)  muammolari,  hamda  uning  noratsional 
mohiyati ilgari surila boshladi. Ya`ni ilgari ma`rifatparvarlik g`oyasi ustuvor bo`lsa, endilikda ko`proq 
inson huquqlariga e`tibor kuchayib ketdi. Falsafa gueki, mavhumlikdan aniqliq tomon bordi, umumiy 
emas, aniq-ravshan masalalarni hal qilish boshlandi. 
An`anaviy  falsafada  hodisalar  mexanika  qonunlari  asosida  tushuntirishga  harakat  qilingan 
bo`lsa, endi bunday tahlil doirasidan chetda qolgan muammolar o`rganila boshlandi. 
Bugungi  kunga  kelib  ko`pgina  falsafiy  oqimlar  o`zlarining  an`anaviy  falsafaga  aloqador 
ekanliklarini  hamda  ulardan  farq  qilishlarini  ta`kidlash  maqsadida,  nomlariga  «neo»,  ya`ni  yangi, 
zamonaviylashgan  degan  ma`noni  anglatuvchi  qo`shimchani  qo`shganlar.  Masalan,  neopozitivizm, 
neotomizm va boshqalar shular jumlasiga kiradi. 


 
 
35
35
Fanning  jamiyat  haetidagi  o`rnini  belgilash  va  unga  nisbatan  munosabatga  qarab,  zamonaviy 
falsafiy ta`limotlarni asosan ikki  yo`nalishga ajratish mumkin. Ulardan biri - stsientizm (lot scienta - 
fan)  ya`ni  fan  mavjud  barcha  ijtimoiy  muammolarni  hal  etishi  mumkinligini  ilm-fan  taraqqietining 
doimiy  ijobiyligini  asoslovchi  falsafiy  duneqarash.  Stsientizm  g`oyalari,  neopozitivizm,  texnologik 
determinizm kabi ta`limotlarning asosini tashkil etadi. 
Ikkinchisi  -  antistsientizm,  ya`ni  fan  taraqqieti  jamiyat  haetiga  salbiy  ta`sir  ko`rsatishini 
asoslovchi  falsafiy  duneqarash.  Bunday  duneqarash  ekzistentsializm,  frankfurt  ijtimoiy-falsafiy 
maktabi,  Rim  Klubining  bir  qator  tarmoqlarini,  ba`zi  diniy-falsafiy  oqimlarning  fanga  munosabatini 
ifodalaydi. Antistsientizm ilm-fan taraqqietining natijalarini nazorat ostiga olish, bu masalada jamiyat 
haetini xavf ostiga qo`ymaslik talabi bilan bog`likdir. 
Yangicha  falsafiy  tafakkurga  asos  solgan  olimlar  orasida  ko`pchilik  nemis  olimi  Artur 

Download 0,97 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   46   47   48   49   50   51   52   53   ...   149




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish