O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi andijon davlat universiteti

        Yodingizda tuting! Agar har bir to‘g‘ri to‘rtburchakning hamma qismlarini bo‘yasak, unda bir 
butun to‘g‘ri to‘rtburchak hosil bo‘ladi. Shuning uchun surat va maxraji bir xil bo‘lgan har qanday kasr 
1 ga teng bo‘ladi: 
                      15/15 = 1;        6/6 = 1;         12/12= 1. 
Kasr tushunchasi 
 

---

59 
 
Narsalarni teng bo’laklarga bo’lish davomida insonlar kasr sonlar (yarim, chorak kabilar)ga duch 
kelishgan. 
a) 2 ta olma 2 ta bo’laga teng bo’lib berilsa: 
2 : 2 = 1, ya’ni har bir bola 1 tadan olma oladi. 
b) 1 ta olmani 2 ta bo’laga teng bo’lib berilsa-chi? Bitta olma nechta teng qismlarga bolinadi? 
Har bir bola teng qismlardan nechtasini oladi? 
Bitta olma teng 2 qismga bo’linib, har bir bola ikkidan bir qismini oladi: 1 : 2 =
  
1
2
. 
Bu son kasr son ko’rinishida:  
1
2
 ifodalanadi va  
ikkidan bir deb o'qiladi. 
 
 
Kasr chizig’ining tagiga butun nechta teng qismlarga 
bo'linganini (bitta olma teng ikkiga bo'lindi) ko‘r- satuvchi son yoziladi va kasr maxraji deyiladi. Kasr 
chizig’ining ustiga bo’lingan teng qismlardan nechtasi 
(bo’lingan olingani yoziladi va kasr surati deyiladi.  
 
 
 
 
1. Quyidagi jadvalda doira nechta teng qismga bo‘linib, ulardan nechtasi  bo‘yalganini ifodalovchi 
chizma, kasr ko'rinishidagi yozuvi va o'qilishi keltirilgan. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
2. Kasrlarni 
o’qing:  
 
 
3. Har bir shakl nechta teng qismga bo’lingan? Javobni kasr maxrajiga yozing. Shaklning nechta 
qismi bo'yalgan? Uni kasr suratiga yozing. Namuna: 
 
 
 
 
4. Kesma 
nechta teng bo’lakka 
bo'lingan? 
 
Kesmaning beshdan bir, 
beshdan ikki, beshdan to'rt bo'lagini ko'rsating. 
 
5. Uch aka-ukaning birgalikdagi og‘irligi 74 kg. Sobirning og‘irligi ikkala ukasining birgalikdagi 
og'irligiga teng. Har bir bolaning necha kilogramm ekanligini toping. 
6. a) Maxraji 6 ga teng, surati turlicha bolgan to'rtta kasr son yozing; 
    b) Surati 3 ga teng, maxraji turlicha bolgan to'rtta kasr son yozing. 
 
7. Jadvalni toldiring. 

---

60