Shaxsiy kompyuterlar uchun mikroprotsessorlar

6-rasm.  Bo‘lish amali mikrodasturining AGS tilidagi tavsifi. 
  0 
  1 
  1 
  0 
  1 
tamom 
 
signSM=sign          
RGX  :    Р
1
 
        
   Y
1
: signRGY:=1   
 
            
Y
2
:RGY=0
 
Y
3
:СчТ=0 
Y
4
:signSM:=0 
Y
5
:signRGX:=0
 
 
P
2
:signSM=1
 
 
P
2
:signSM=1
 
 
 
Y
7
:SM:=SM+RGXtesk
 
 
 
P
3
:SchТ=0
 
 
 
  Y
8
:RGY[n]:=1
 
 
      Y
12
:TP:=1
 
 
Y
9
:SchT:= SchT+1
 
 
P
4
:SchT=n
 
 
Y
10
:SM:=L1(SM)
 
Y
11
:RGХ:=L1(RGХ)
 
 
0
 
 
1
 
 
      boshlash 
 
  1 
  0 
  0 

---

Algoritmlarning  mantiqiy  sxemalari  (AMS)  tilida  tavsiflangan  mikrodastur 
operator simvollari, mantiqiy shartlar, natural sonlar yozib qo‘yilgan strelkalardan 
tashkil topgan chekli qator ko‘rinishida bo‘ladi. Operatorlar mikrodasturning biror 
bosqichining mazmunini tavsiflasa, mantiqiy shartlar va strelkalar operatorlarning 
bajarilish  tartibini  belgilaydi.  AMS  tilida  mikrodasturni  yozishda  doimo  yolg‘on 
shartlar w ishlatiladi. AMS kuyidagi shartlarni qanoatlantirishi lozim: 
Y={y
1
,  y
2
…,  y
n
}  operatorlar  to‘plamini  tashkil  iluvchi  soni  chekli  bo‘lgan 
operatorlarni va soni chekli bo‘lgan P={p
1
,p
2
,…, p
k
} mantiqiy shartlarni o‘z ichiga 
oladi.  
 - Bitta boshlanish ub va bitta nixoya unoperatorlariga ega. 
 -u
b
  operatordan  oldin  va  o‘ng  operatordan  keyin  strelkalarning  bo‘lishi 
mumkin emas.  
-Har  bir  mantiqiy  shartdan  so‘ng  doimo  yuqoriga  yo‘naltirilgan  strelka 
qo‘yiladi.  
- Har bir yuqoriga yo‘naltirilgan strelkaga bitta pastga yo‘naltirilgan strelka 
to‘g‘ri keladi. 
- Har bir pastga yo‘naltirilgan strelkaga kamida bitta yuqoriga yo‘naltirilgan 
strelka to‘g‘ri keladi. 
Bo‘lish amalining mikrodasturi AMS tilida quyidagicha ifodalanadi: 
н
б
у
у
у
р
у
у
р
р
у
у
р
у
у
р
y
6
8
5
7
7
6
4
6
4
5
5
3
4
2
3
4
2
3
3
2
2
7
2
1
1
1
















 
  
Y
1
 
Y
2
 
Y
3
 
Y
4
 
Y
5
 
Y
6
 
Y
7
 
Y
8
 
Y
9
 
y
b
 
R
1
 
R
1
 
 
 
 
 
 
 
 
Y
1
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Y
2
 
 
 
R
2
 
R
2
 
 
 
 
 
 
Y
3
 
 
 
 
 
3
2
р
р
 
R
2
 
 
3
2
р
р
 
 
Y
4
 
 
 
 
 
3
2
р
р
 
R
2
 
 
 
 
Y
5
 
 
 
 
 
 
1 
 
 
 
Y
6
 
 
 
 
 
 
 
4
р
 
 
R
4
 
Y
7
 
 
 
R
2
 
2
р
 
 
 
 
 
 
Y
8
 
 
 
 
 
 
 
 
 
1 
AGS  ga  mos  algoritmning  matritsa  sxemasi  kvadrat  matritsadan  iborat 
bo‘lib, uning qatorlari u
b
, u
1
, …., u
n
 (n – operator uchlarining soni), ustunlari esa 
u
1
, u
2
, …, u
n
, un simvollar bilan belgilangan. Bu matritsa u
i
 qator bilan u
j
 ustunning 
kesishgan joyida u
i
 operatordan u
j
 operatorga o‘tish funksiyasi 
ij

 mavjud. Bo‘lish 
amali  mikrodasturining  matritsa  sxemasi  jadvalda  keltirilgan.  Yuqorida  ko‘rilgan 
mikrodasturlarni tavsiflovchi tillar ekvivalent bo‘lib, bir-biriga o‘tishi mumkin.  
 

---

Arifmetik mantiqiy qurilmaning qo‘shish va ko‘paytirish amallari 
algoritmi 
Mikrodasturning  sxematik  ko‘rinishi  rasmda  keltirilgan.  Ushbu  algoritm 
quyidagilardan tashkil topgan: 
1. Birinchi  qo‘shiluvchi  Rg1  da  joylashadi,  uning  ishorasi  tahlildan  o‘tadi, 
agar  ishora  manfiy  bo‘lsa,  operand  Rg3  ga  yuboriladi,  agar  musbat  bo‘lsa, 
inversiya Rg2 va Rg3 ga uzatiladi. 
2.  Ikkinchi  qo‘shiluvchi  ham  Rg1  ga  keladi  va  uning  ishorasi  tekshiriladi, 
agar  ishora  manfiy  bo‘lsa  operand  inversiyadan  o‘tadi  aks  holda  Rg2  dagi 
operandlar yig‘indisi hisoblanadi (summator). 
3.  qo‘shilgandan keyin natija ishorasi tekshiriladi, agar natija manfiy bo‘lsa, 
u inversiyadan o‘tkaziladi agar musbat bo‘lsa +1 qo‘shiladi. 
4.  mashina  razryad  setkasi  to‘lishi  yuz  bersa 

 to‘lib  toshish  holati 
bajariladi, aks holda qo‘shish mikrodasturining oxiriga boriladi.               
Endi  ko‘paytirish  algoritmini  ko‘rib  o‘tamiz.  Fiksirlangan  vergulli  ikkilik 
sonlarni  ko‘paytirishni  surilish  va  qo‘shishlar  ketma  –  ketligini  ko‘rinishida 
ifodalash mumukin. 
Quyidagi  algoritm  eng  qulay  va  ixchamroq  hisoblanadi.  Ko‘paytirish 
ko‘paytmaning  kichik  razryadlaridan  boshlanadi,  ular  o‘ngga  suriladi,  qisman 
yig‘indilar summasi ham o‘ngga suriladi, ko‘paytuvchi joyida qoladi (5-rasm). 
1) Boshida barcha registrlar 0 holatiga keltiriladi. 
2) Ko‘payuvchi va ko‘paytuvchi tegishli registrlarda joylashadi, shuningdek 
qisman yig‘indilar alohida regiterlarga ajratiladi.  
3) ko‘paytuvining  kichik  razryadi  tekshiriladi,  agar  u  1  bo‘lsa  u  holda 
qisman yig‘indiga ko‘payuvchi qo‘shiladi. 
4)  qisman yig‘ilgan summa va ko‘paytma bir razryad o‘ngga siljiydi. 
5)  3 va 4 amallar n marta takrorlanadi. 
 
Ko‘paytirish mikrodasturining strukturali sxemasi 6-rasmda. Endi Arifmetik 
mantiqiy qurilmani o‘zini ko‘rib o‘tishimiz mumkin. Misol sifatida raqamli signalli 
protsessorli  arifmetik  mantiqiy  qurilmani  ko‘rib  o‘tamiz.  Signalli  protsessor 
qo‘llanmaydigan  texnika  sohasini  topish  qiyin.  Bu  raqamli  filtrlash,  kodlash, 
dekodrlash,  tovushni  qayta  ishlash  va  nutqni  aniqlash,  tasvirni  qayta  ishlash, 
boshqarish sistemalari shunga kiradi.