Shaxsiy kompyuterlar uchun mikroprotsessorlar

Registr1:   1-son va natija 
Registr2:  2-son va natija 
 
              Summator 
      
Bosh
qaris
h 
sxem
asi 
Инструк
ция код 
шинаси  
Маълу-
мотлар 
код ши–
наси 

---

5. Ko‘chirish  zanjirini  tashkil  qilish  usuli  bo‘yicha:  ketma-ket,  boshidan-
oxirigacha, bir vaqtda, guruhli, shartli, ko‘chirishli va ko‘chirish qiymati signalini 
xotirada saqlovchi jamlagichlarga.           
Bir  xonali  kombinatsion  jamlagich  –  kirish  yo‘llariga  qo‘shiluvchilarning 
kodlari  bir  vaqtda  berilish  bilan  chiqish  yo‘llarida  yig‘indi  va  keyingi  (katta) 
xonaga  ko‘chirish  qiymati  signalini  hosil  qiluvchi  qurilma.  Qo‘shiluvchilarning 
signallaridan  biri  olib  tashlanishi  bilan  kombinatsion  jamlagichning  chiqish 
yo‘lidagi yig‘indi qiymati yo‘qoladi. 
Bir  xonali  to‘plovchi  jamlagich  –  xotirlash  elementlari  (odatda  triggerlar) 
asosida  ko‘riladi.  Kirish  yo‘liga  ketma-ket  berilgan  qo‘shiluvchilarning  kodlari 
jamlagichda  yig‘indi  ko‘rinishida  to‘planadi  va  signallar  berilishi  to‘xtatilsa  ham 
unda saqlanadi. 
Ko‘p  xonali  sonlarni  jamlash  usuli  bo‘yicha  jamlagichlar  ketma-ket  va 
parallel jamlagichlarga bo‘linadi. 
Ko‘p xonali ketma-ket jamlagich qo‘shiluvchilarning ketma-ket kodini ular 
yig‘indisining  ketma-ket  kodiga  aylantiradi.  Ikkita  ko‘p  xonali  sonlarni  qo‘shish 
kichik xonadan boshlanib ketma-ket xonalar bo‘yicha bajariladi. 
Parallel  jamlagichlar  –  parallel  jamlagichlar  soni  qo‘shiluvchilar 
xonalarining  soniga  teng  bo‘lgan  bir  xonali  jamlagichlar  asosida  ko‘rilib,  unda 
qo‘shiluvchilar  kodining  hamma  xonalari  bir  vaqtda  ishlanadi.  Ishlatiladigan  bir 
xonali  jamlagichlarning  xiliga  qarab  kombinatsion  va  to‘plovchi  parallel 
jamlagichlar bo‘ladi. 
Kombinatsion  jamlagich  asosida  to‘plovchi  jamlagichlarni  tuzish  xotirlash 
registrlarining ishlatilishini taqozo qiladi. 
To‘plovchi  jamlagichlarda  qo‘shish  jarayonining  yana  bir  usuli  guruhli 
ko‘chirishni  tashkil  qilishdir.  Bu  usulga  binoan  jamlagich  xonalar  guruhiga 
ajratilib,  har  bir  guruh  bilan  bitta  kon’yunktor  bog‘langan  bo‘ladi.  Son  xonalari 
jamlangandan  so‘ng  jamlagichlarning  trigerlar  guruhi  «1»  holatida  bo‘lsa, 
kon’yunktor  ochiladi.  Bu  holda  trigerlar  guruhidan  uzatilgan  ko‘chirish  qiymati 
signali bu kon’yunktordan o‘tadi.  
Natijani ketma-ket to‘plashni talab qiluvchi amallarni (masalan ko‘paytirish, 
bo‘lish)  bajarishda  qo‘shishni  tezlatish  uchun  ko‘chirish  qiymati  signallarini 
xotirada  saqlovchi  jamlagichlar  ishlatiladi.  Bunday  jamlagichlar  ikkita  registrdan 
iborat  bo‘lib,  birida  qo‘shishning  oraliq  natijasi  saqlansa,  ikkinchisida  ko‘chirish 
qiymati saqlanadi. 
Shartli  ko‘chirishni  tashkil  qilish  uchun  jamlagich  ikkita  teng  qismga 
bo‘linadi va katta xonalarida birlashtiruvchi qismi takrorlanadi. Shartli ko‘chirishli 
jamlagichlarda  ko‘chirish  qiymati  signalining  tarqalishi  vaqti  nisbatan  ikki  marta 
kamayadi.  
Sinxron jamlagichlar xuddi parallel jamlagichlardek, bunday jamlagichlarda 
istalgan  ikkita  sonni  jamlash  uchun  eng  katta,  ya’ni  eng  qiyin  holatda  kerak 
bo‘ladigan vaqt ajratiladi va bu vaqt ko‘pincha samarasiz ishlatiladi. 
Istalgan ikkita sonni jamlash uchun kerakli vaqtda ajratiladigan jamlagichlar 
asinxron  jamlagichlar  deb  yuritiladi.  Bu  jamlagichlarda  maxsus  zanjirlar  mavjud 
bo‘lib,  ular  ko‘chirish  qiymati  signalining  tarqalishi  tugallanganlagini  aniqlaydi. 

---

Bu  tipdagi  jamlagichlar  umumiy  ishlarga  mo‘ljallangan  EHMlarda  ishlatiladi. 
Masala  yechilishi  vaqti  qat’iy  belgilangan  va  son  kodlariga  bog‘liq  bo‘lmagan, 
ixtisoslashtirilgan  EHMlarda  asinxron  jamlagichlarning  ishlatilishi  noo‘rin 
hisoblanadi.                     
Registr   -  har  xil  uzunlikdagi  yacheyka  xotirasining  tezligi, registr1, ikkilik 
so‘z  razryadiga  ega.  Registr2  esa  so‘z  razryadligiga  ega.  Registr1  operatsiya 
bajarganda,  shu  operatsiyaga  qatnashgan  birinchi  son  joylashadi,  operatsiya 
tugagandan  so‘ng  natija  e’lon  qilinadi.  Registr2  da  operatsiyada  qatnashuvchi 
ikkinchi  son  (operatsiya  tugash  vaqtida  axborot  o‘zgarmaydi).  Registr1 
ma’lumotlar  shinasi  kodlardagi  axborotlarni  qabul  qiladi  va  ularga  axborotni 
yetkazib beradi. Registr2 shu shinalardan axborotni qabul qiladi.