Buxoro davlat universiteti tuproqshunoslik va geografiya

N.D.  Kondratyev  jahon  xo'jaligi  dinamikasida  5  ta  sikl  ajratadi,  ulardan 

to'rttasi industriya davriga, oxirgi 5-undan keyingi, ya'ni postindustrial davrga to'g'ri 

keladi.  Bu  davrda  elektronika,  lazerlar  texnologiyasi,  biotexnologiyalar  ustuvor 

ahamiyatga  ega.  Xuddi  shunga  o'xshash  hududiy-iqtisodiy  rivojlanishning  ketma-

ketligini  kuzatish  mumkin.  Bu  o'rinda  I.  Mechnikovning  jahon  sivilizatsiyasi 

bosqichlari va bunda buyuk tarixiy  daryolarning roli haqidagi asarini ham e'tibordan 

chetga  qoldirmaslik  kerak.  Muallif  jahon  madaniyati  va  taraqqiyotida  daryo,  O'rta 

dengiz va  okean sivilizatsiyalarini  ajratadi. Ular bir  vaqtning  o'zida  emas, balki turli 

davrlarda, birining o'rnini ikkinchisini olishi bilan yuzaga kelgan. 

Darhaqiqat,  jahon  taraqqiyoti  Uzoq  Sharq,  Yaponiya  va  Xitoydan  boshlanib, 

O'rta  va  Yaqin  Sharqqa,  undan  O'rta  dengiz  va  Pireney  yarim  oroliga,  ulardan 

Angliya  va  nihoyat  Amerikaga  (AQSh)ga  ko'chdi.  Hozirgi  davrda  tarixni,  iqtisodiy-

ijtimoiy  hayotni  rivojlantiruvchi  mintaqalar  «uchburchagi»,  ya'ni  AQSh-G'arbiy-

---

 

43 

Yevropa-Yaponiya  hisoblanadi.  Ayni  vaqtda,  yetakchi  kuchning  asta-sekin  yana 

sharqqa  ko'chishi  alomatlari  sezilmoqda.  Ayni  vaqtda  buni  Yaponiya  ta'siri  va 

boshchiligida  yangi  industrial  mamlakatlar  —  Janubiy  Koreya,  Singapur,  Tayland, 

Malayziya,  Indoneziya  jadal  sur'atlar  bilan  rivojlanishida  ko'ramiz.  Demak,  bizning 

nazarimizda,  iqtisodiy  taraqqiyotning  sikl  xususiyatiga  ega  ekanligi  faqat  davr,  vaqt 

doirasidagina emas, balki Yer shari, global geografik makonda ham sodir bo'lmoqda. 

Bu esa albatta jahon xo'jaligining rivojlanish va uning hududiy tarkibiga ta'sir qiladi. 

Shu bilan birga mintaqa iqtisodchilari, iqtisodiy geograflar  V. Leontyev va U.