Ўзбекистон республикаси ветеринария ва чорвачиликни ривожлантириш давлат қЎмитаси

Рацион -бир суткада моллар учун бериладиган озуқалар миқдори. 

---

Озуқа баланси -маълум бир даврга (масалан 1 йиллик даврларга) 
тузилади ва молларнинг озуқага бўлган талабини уларнинг бош сонига, 
турига, ѐшига қаратилган баланси. 
Қон сингдириш усули - бунда кам маҳсулдор зотнинг урғочи моллари 
бир неча бўғинларда сермаҳсул зотнинг буқалари билан чатиштирилади. 
Қон қўйиш усули - бунда зотнинг маҳсулдорлик даражаси асосий 
талабларга жавоб берганда, аммо айрим белгиларини яхшилашга зарурат 
туғилганда файдаланилади. 
Такрор (завод) чатиштириш усули - янги зотларни яратишда 
қўлланилади ва оддий хамда мураккаб усулардан фойдаланилади. 
Оддий усулда иккта зот, мураккаб усулда уч ва ундан кўп зотлардан 
фойдаланилади. Энг маҳсулдор дурагай моллар “ўз ичида” урчитилади. 
Бу усул билан дунѐда кўплаб сермаҳсул қорамол зотлари яратилган. 
Саноат усулида - бир марта чатиштириш амалга оширилади ва олинган 
биринчи бўғин дурагай моллар асосан гўшт етиштиришда фойдаланилади. 
Алмашлаб чатиштириш усули - бу саноат чатиштириш усулининг бир 
тури бўлиб, икки зотни чатиштиришдан олинган дурагайлар яна бир марта 
ушбу зотларнинг буқалари билан чатиштирилади, улардан олинган дурагай 
урғочи моллар она зотнинг буқалари билан чатиштирилади, яъни ҳар бир 
бўғинда буқа зоти алмашади. 
БЎҒОЗ СИГИРЛАРНИ ПАРВАРИШЛАШ ВА ТУҒИШГА 
ТАЙЁРЛАШ 
Сигирлар бўғозлигининг тахминан 7 ойлигида ѐки туғишига 50-60 кун 
қолганда сутдан чиқарилади. Сутдан чиқариш сигирларнинг сут соғимига 
қараб босқичма-босқич ўтказилади. 
Айниқса, серсут сигирларни сутдан чиқаришга алоҳида эътибор 
берилади, уларни сутдан чиқариш даври келганда ширали ва концентрат сут 
ҳайдовчи озуқалар озиқлантириш рационидан чиқарилади. 
Суткалик соғиш 2 мартадан 1 мартага камайтирилади, акс ҳолда бирдан 
сутдан чиқарилган сигирларда елини шишиб, баъзан мастит касаллигига 
дучор бўлиши ва сигирнинг елинида зўриқиши кузатилади, шу даврда 
ҳомиланинг ривожланиши ва сигирнинг вазнига салбий таъсир қилиши 
мумкин. 
Бўғоз сигирлар учун бино ичидан ѐки айвон тагидан 4-5 м
2
, яйратиш 
майдонидан эса 15 м² майдон ажратилади ва бўғоз сигирларга куннинг 
ҳоҳлаган пайтида эркин ҳаракат қилиш имконияти яратилади. 
Имконияти бор фермер хўжаликларида бўғоз сигирларни ҳар куни 2-3 
км масофага яйратиш (моцион) ижобий натижалар беради. 
Бўғоз сигирларга етарли миқдорда сифатли сув билан таъминланади ва 
қиш пайтида илиқ сув берилади. Акс ҳолда музлаган сув билан суғориш 
ҳомила ташлашга олиб келиши мумкин. 
Сигирлар туғишига 10 кун қолганида танаси ва ташқи жинсий аъзолари 
тозаланиб, туѐқлари қирқилиб, туғруқхонага ўтказилади. 

---

Сутдан чиқарилган бўғоз сигир, биринчи 10 кунликнинг охирида тўлиқ 
меъѐр асосида 20 кунлигидан 40 кунликгача озуқа меъѐри 10-20 фоизга 
кўпайтирилади, 5-ўн кунликда меъѐрда ва 6-ўн кунликда сигирнинг 
семизлиги яхши бўлса, озиқлантириш меъѐри 20 фоизга камайтирилади. 
6-ўн кунликда сигир туғруқхонага ўтказилиб, рационда ширали 
озуқаларнинг миқдори камайтирилади асосан юқори сифатли пичан бериб 
боқилади, озғин сигирлар бундан мустасно. 
Бўғозлик даврида юқоридагиларга амал қилиб боқилган сигирларнинг 
ҳар 100 бошидан 100 бош ва ундан ортиқ ҳам бузоқ олиш мумкин. 
1-жадвал