Xorazm ma’mun akademiyasi axborotnomasi – /2019 Ўзбекистон республикаси фанлар

XORAZM MA’MUN AKADEMIYASI AXBOROTNOMASI – MAXSUS SON 
118
Метод ва материаллар. Тадқиқот объекти Туябўғиз сув омбори бўлиб, у Тошкент 
вилоятининг Ўрта Чирчиқ туманнинг Туябуғуз маҳалласида жойлашган. Тадқиқот турига қараб 
тадқиқот объектидан қуйидаги маълумотлар олинди [7,8,9,10]: 
− Дала тажриба маълумотлари; 
− Сунъий йўлдош маълумотлари. 
Таҳлилларимизнинг сўнги босқичида Landsat OLI (8) – юқори резолюцияли сунъий йўлдоши 
орқали сув омборининг фойдали хажмини аниқлаш ишлари олиб борилди. Сунъий йўлдош тасвирлари 
ГАТ дастурида таҳлил қилинди. 
Таҳлиллaримиздa фoйдaлaнилгaн Landsat тaсвирлaрининг кoординaтa тизими WRS-2 
(Worldwide Reference System). Таҳлиллaрдa қуйидaги пaрaмeтрлaргa эга тaсвирлaр қўллaнилди: RS-2 
қисм=154; WRS-2 қатор=32. 
Таҳлилларда ArcGIS дастурларидан фойдаланилди. 
Тахлил босқичлари. Тасвирлар турли хоссаларига кўра таҳлил қилинди ва ундаги сув объекти 
ҳолати ўрганилди (1-расм). 
Бунга кўра тасвир таҳлили алгоритмлари тузиб чиқилди. 
Тасвир анализи алгоритми. Сув омбори таҳлили дастлабки босқичида NDVI индекси, NIR 
тасвирлари ва Blue қатламлари асосида алохида ажратиб олинди. Бунга кўра қуйидаги команда 
берилди “if NIR<0, NDVI<0.1, Blue>0.2 then сув омбори”. 
1-расм. АrcMap дастурида тасвирларни классификация қилиш 
Ундан сўнг омборнинг батиметрияси ва лойқа босиш даражаси ўрганилди. Бунда NDVI 
(нормаллаштирилган ўсимлик индекси фарқи) ва SI (тупроқ индекси) Blue қатлами, ва NDVI 
(нормаллаштирилган сув индекс)ларидан фойдаланилди. Улар қуйидаги тартибда яратиб олинди 
[7,8,9,10]. 
ГАТ нинг АrcMap дастури асосида сув омбори лойқа босиш жараёни ва батиметриясини 
назорат қилиш бўйича қуйидагича алгоритм тузилди. Дастлаб АrcMapLandsat тасвирлари RGB ва NIR 
тасвир қатламлари киритилди. Улар асосида NDVI, NDVI ва NDSI индекслари тузиб чиқилди ва 
тузилган индекслар орқали тахлилга ўтилди. Таҳлиларнинг дастлабки босқичида NDVI индекси орқали 
сув омбори худуди алохида ажратиб олинди [9,10] (2-расм): 
Шу тариқа таҳлилнинг дастлабки босқичида сув омбори чегараси тасвирлардан аниқлаб 
олинди. Унинг кейинги босқичида дастлабки босқичда ажратиб олинган сув омборининг сув ўти 
босган қисмлари аниқланди, бунда ўсимлик хақида маълумот берувчи NDVI индексидан 
фойдаланилди. 

---