Ызбекистон республикаси олий ва ырта махсус таълим вазирлиги

15.3. Tovar harakati bo‘g‘inlaridagi logistika 
 
 
Ulgurji savdodagi logistika. 
 
Logistika  nuqtai  nazaridan  tovar  harakati  jarayonlari ishtirokchilarining eng 
ahamiyatlilari ulgurji va transport bo‘g‘inlari hisoblanadi. 
 
Ulgurji  savdoda  logistikani  takomillashtirish  ikkita  yo‘nalish  bilan  amalga 
oshiriladi, ulardan biri ulgurji savdoni texnik texnologik va tovar harakatlanishining 
barcha  tizimini  tashkiliy  jihatdan  takomillashtirish  ulgurji  savdoni  rivojlantirish 
bilan o‘zaro aloqada bo‘lishlikni nazarda tutadi. 
 
Ikkinchi  yo‘nalish  esa  ichki  omborlar  bo‘yicha  yuklarni  qayta  ishlash 
tizimlarini takomillashtirishni nazarda tutadi. 
 
Ikkinchi  yo‘nalishning  mavjudligi  shunday  shart-sharoitni  vujudga 
keltiradiki, ulgurgi savdo korxonasining o‘zi ham murakkab yuklarni qayta ishlash 
tizimidagi omborlaridan iboratdir. 

---

 
169 
 
Ushbu  tizimlar  doirasida  tovar  oqimlarini  boshqarishga  nisbatan  logistik 
yondoshuvning qo‘llash ulgurji bo‘g‘inning samarali faoliyat ko‘rsatishida muhim 
tarkibiy qismlar hisoblanadi. 
 
Shuni  ta’kidlash  kerakki,  ulgurji  savdoda  ichki  omborlar  logistikasi  bozor 
o‘zgarishlarining  boshlarida  keng  ko‘lamda  rivojlanmadi.  Yuklash-tushirish  va 
transport  ombor  ishlarini  mexanizatsiyalash  darajasi  11  %dan  (oziq-ovqat 
mahsulotlari) oshmas edi. 
 
Faqatgina  oz  miqdordagi  ulgurji  bazalarda  ichki  ombor  ishlari 
mexanizatsiyalashgan  bo‘lib,  elektroyuklagich  va  to‘plab  bo‘g‘langan  yuklar 
texnologiyasi bo‘yicha ish qilinar edi.  
 
Hozirgi davrda ommaviy iste’moldagi yuklarni olib kelish bo‘yicha ombor-
transport  harajarlari  yuklar  qiymatining  40  %dan  ortig‘ini  tashkil  etadi.  Logistika 
rivojlangan mamlakatlarda bu harajatlar 15 %dan oshmaydi. 
 
Tovarlarni  sotish  jarayonlarida ulgurji korxonalar logistik xizmat ko‘rsatish 
bo‘yicha  ishlarni  bajarishlari  mumkin:  tovarlarni  saqlash,  transportlarda  tashish, 
yuklarni  kuzatib  borish,  o‘rab-bog‘lash,  ishlash,  sortlarga  ajratish,  tovarlarni 
idishlarga joylash, mashinalar kodiga moslashtirib tamg‘alash va boshqalar. 
 
Xorijiy  manbalarning  ma’lumotlariga  ko‘ra,  rivojlangan bozor sharoitlarida 
ulgurji  korxonalar  tomonidan  ko‘rsatiladigan  pul  to‘lanadigan  xizmatlar  ichida 
birinchi  o‘rinda  transport,  undan  keyin  saqlash  bo‘yicha  xizmatlar,  tamg‘alash, 
sortlarga ajratish va tovarlarni o‘rab-bog‘lash turadi. 
 
Mamlakatimiz  korxonalarida  yuqorida  sanab  o‘tilgan  xizmat  turlari, 
saqlashdan 
tashqari 
keng 
ko‘lamda 
rivojlangan 
emas. 
O‘zbekiston 
Respublikasining  ulgurji  savdosida  samaradorlikni  oshirishning  muhim  rizervlari 
axborot  tizimlari  va  texnologiyalarni  takomillashtirish,  tovar  harakatlari 
jarayonlariga xizmat ko‘rsatish bilan bog‘liqdir. 
 
Hozirgi  paytda  yuk  birliklarini  kodlashtirish  va  shtrixlangan  mashinada 
o‘qish  kodlarini,  binobarin,  bu  kodlarning  avtomatlashgan  holdagi 
uyg‘unlashtirilishi  qo‘llanilmaydi.  Shuningdek  yuk  to‘plamlari  uchun  EAN 
tizimining standart yozuvlari hali qo‘llanilmaydi.