Sanoat ishlab chiqarishini tashkil etish

7.2 Innovatsiyaon loyihalarni tashkil etish tartibi va iqtisodiy o„lchamlari. 

Innovatsion  loyihalar  g‗oyalar,  fikrlar  va  texnik  echimlarning  ilmiy-texnik  ahamiyati  darajasi 

bo‗yicha quyidagi tarzda tasniflanadi: 

1)  modernizatsion  loyihalar,  bunda  namuna  konstruksiyasi  yoki  asosiy  texnologiya  tub 

o‗zgarmaydi; 

2)  novator loyihalar, bunda yangi buyum  konstruksiyasi  turiga va elementlari xossalariga qarab 

oldingisidan  jiddiy  farq  qiladi  (yangi  xossalarni  qo‗shish,  masalan,  ushbu  turdagi  buyumlarda  ilgari 

qo‗llanilmagan avtomatlashtirish vositalarini, lekin boshqa turdagi buyumlarda qo‗llangan kiritish); 

3) 

ilgarilab boruvchi, bunda konstruksiya ilgarilab boruvchi echimlarga asoslanadi; 

4) 

pioner 

loyihalar, 

ilgari 

mavjud 

bo‗lmagan 

materiallar 

paydo 

bo‗lganda; 

5) 

oldingi va hattoki yangi funksiyalarni bajaradigan konstruksiyalar va texnologiyalar; 

Loyihaning  ahamiyat  darajasi  uning  murakkabligi,  davomiyligi,  ijrochilar  tarkibi,  ko‗lami, 

natijalarni ilgari surish xususiyati bilan belgilanadi, bu loyihani boshqarish mazmuniga ham o‗z ta‘sirini 

o‗tkazadi. 

Hal etilayotgan masalalar ko‗lamlariga qarab innovatsion loyihalar quyidagilarga ajratiladi: 

1) 

monoloyihalar 

- 

odatda, 

bitta 

tashkilot 

yoki 

hattoki 

bitta 

bo‗linma 

tomonidan 

bajariladigan 

loyihalar. 

Ular 

bitta 

innovatsion 

maqsad 

qo‗yilishi 

(aniq 

buyumni, 

texnologiyani 

yaratish) 

bilan 

farq 

qiladi, 

qat‘iy 

vaqt 

va 

moliya 

doirasida 

amalga 

oshiriladi, 

unda 

loyiha 

muvofiqlashtiruvchisi yoki rahbari talab etiladi; 

2) 

multiloyihalar  -  o‗nlab  monoloyihalarni  birlashtiruvchi  kompleks  dasturlar  ko‗rinishida 

taqdim  etiladigan,  murakkab  innovatsion  maqsadga  erishishga  qaratilgan  loyihalar,  bunday  maqsadga, 

masalan,  ilmiy-texnik  majmuani  barpo  etish,  yirik  texnologik  muammoni  hal  qilish,  harbiy-sanoat 

majmuasining  bitta  yoki  bir  guruh  korxonalarini  konversiyalash  kabilar  kiradi.  Multiloyihani  yaratish 

uchun muvofiqlashtiruvchi bo‗lishi joiz; 

3) 

megaloyihalar 

- 

bir 

qator 

multiloyihalarni 

va 

yuzlab 

monoloyihalarni 

birlashtiruvchi, 

o‗zaro 

bitta 

maqsadlar 

shajarasi 

bilan 

---

bog‗langan 

ko‗p 

maqsadli 

kompleks 

dasturlar 

bo‗lib, 

markazlashtirilgan 

moliyalashtirishni  hamda  muvofiqlashtirish  markazidan  boshqarilishini  talab  qiladi.  Megaloyihalar 

asosida  tarmoqni  texnik  qayta  qurollantirish,  mintaqaviy  va  federal  konversiya  hamda  ekologiya 

muammolarini  hal  etish,  mahalliy  mahsulotlar  va  texnologiyalar  raqobatbardoshligini  oshirish  kabi 

innovatsion maqsadlarga erishish mumkin. 

Megaloyihalarni  shakllantirish  va  amalga  oshirish  bir  qator  tarmoqlar,  mintaqalar,  moliya-sanoat 

guruhlari  va  yirik  korporatsiyalar,  mamlakatlar  guruhlari  sa‘y-harakatlarini  birlashtirishni  talab  etishi 

mumkin. 

Bajarilayotgan ishlar hajmlari va davomiyligiga qarab loyihalar: 

-  qisqa muddatli (1 yilgacha); 

-  o‗rta muddatli (5 yilgacha); 

-  uzoq muddatli (5 yildan ortiq) bo‗lishi mumkin. 

Loyiha  bosqichlari  va  pog‗onalari  tarkibi  uning  tarmoq  va  funksional  mansubligiga  qarab 

belgilanadi. 

"Loyiha"  tushunchasi  bilan  bir  qatorda,  "innovatsion  dastur"  degan  tushuncha  ham  mavjud.  Bu 

tushunchalar  o‗zaro  chambarchas  bog‗langan.  Dastur  -  bu  loyiha  shakllaridan  biri,  dasturlash  esa 

(dasturni  shakllantirish)  -  loyihalar  hayot  sikli  bosqichlaridan  biri  bo‗lsa-da,  ularning  xususiyatlari 

anchagina farqlanadi, dastur qo‗shimcha qator yangi xususiyatlarni orttiradi. 

Innovatsion dastur loyihalarning (multiloyiha va megaloyihalar) murakkab kombinatsiyasi bo‗lib, 

boshqaruv ob‘ekti sifatida alohida loyihadan yoki o‗zaro bir-biri bilan juda zaif bog‗langan, tashkilot yoki 

uning  ijrochilari  tomonidan  bajariladigan  loyihalardan  juda  kuchli  farq  qiladi.  Dasturni  faqat  yirik 

tashkilotlar  birlashmasi,  masalan,  FPG  (moliyaviy  sanot  guruhlari),  yirik  korporatsiyalar  konsorsiumi, 

mintaqa  yoki  megapolis,  federal  organlar  va  h.k.lar  shakllantirishi  va  amalga  oshirishi  mumkin. 

Innovatsion dasturlarni shakllantirish va amalga oshirishga ko‗plab misollar mavjud.