O’UM2020-Biznes rejalashtirish O. A. Amanov O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi qarshi muhandislik iqtisodiyot instituti


 Normalashtirish tushunchasi va uning asoslari



Download 1,95 Mb.
Pdf ko'rish
bet45/289
Sana29.09.2021
Hajmi1,95 Mb.
#188667
1   ...   41   42   43   44   45   46   47   48   ...   289
Bog'liq
biznes rejalashtirish

4.1. Normalashtirish tushunchasi va uning asoslari 
 
Norma  va  normativlar  xo’jalik  boshqarish  mexanizmi  va  rejalashtirishning 
muhim elementi hisoblanadi. 
Har  bir  tadbirkor  o’z  faoliyatini  boshlar  ekan,  albatta,  uning  uchun  zarur 
bo’lgan  resurslarga  talabni  yoki  sarflangan  xarajatlarining  hisobini  yuritadi,  ya’ni 
resurslarga  talabni  normalashtirish  yoki  rejalashtirishni  amalga  oshiradi.  Bunda  u 
minimal  harajat  qilish  orqali  yuqori  darajada  miqdoriy  va  sifat  natijalarga  erishishni 
ko’zlaydi. 
Xo’jalik  yuritish  amaliyotida  normalashtirish  –  normal  ishlab  chiqarish 
jarayonlarini  ta’minlash  uchun  zarur  bo’lgan  resurslar  sarfi  va  chegaraviy  zaxira 
kattaligini 
ishlab 
chiqish 
va 
belgilash 
uslubidir. 
Normalashtirish 
(me’yorlashtirish)ning elementlari sifatida norma va normativlar yuzaga chiqadi. 
Norma  –  mahsulot  birligini  ishlab  chiqarish,  belgilangan  sifat  darajasini 
ta’minlash  uchun  (masalan,  standart  buxanka  non,  tayyorlash  uchun  sarf  normasi) 
xom  ashyo,  materiallar,  yoqilg’i,  energiya  va  h.k.  sarfi  bo’yicha  ruhsat  etilgan 
kattaligidir. 
Masalan:  fabrika  erkaklar  ustki  kiyimi  ishlab  chiqaradi.  Ushbu  mahsulotni 
tikish uchun material sarfi normasi quyidagicha bo’ladi: 
­
  asosiy material–2m; 
­
  yordamchi material –2m; 
­
  ip – 1g’altak, tugma – 5dona, mehnat sig’imi – 6 k–soat. 
 
Shunday  qilib,  natural,  mehnat  va  qiymat  ifodasida  ifodalangan  norma 
yordamida  mahsulot  ishlab  chiqarish  bilan  bog’liq  barcha  harajatlar  hisobga  olinadi 
(reglamentlashtiriladi). 
Normativ  –  nisbiy  ko’rsatkichlar  bo’lib,  ishlab  chiqarish  resurslaridan 
foydalanish  darajasini  ifodalaydi.  Normativlar  foiz  va  koeffitsientlarda  belgilanadi 
(masalan, jihozning yuklanish koeffnenti, sutning yog’lilik darajasi).
5
 
Shuningdek, normativlar xodimlarning talab etilgan sonini aniqlashda, aylanma 
mablalar  kattaligini  aniqlashda  ham  qo’llaniladi  va  ular  iqtisodiy  normativlar  deb 
yuritiladi. 
Xo’jalik  boshqaruvi  mexanizmida  normativlarning  o’rni  va  ahamiyatini 
quydagicha ifodalash mumkin (tasvirlash mumkin): 

Download 1,95 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   41   42   43   44   45   46   47   48   ...   289




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish