O’UM2020-Biznes rejalashtirish O. A. Amanov O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi qarshi muhandislik iqtisodiyot instituti

Muallif - O.A.Amanov 
 
Misol. 
 
Korxonaning 2 ta sexida ishlagan vaqt quyidagicha taqsimlanadi: 
 
Sex 
1 oyda ishlagan kishi-kunlar soni 
1-smena 
2-smena 
3-smena 
Jami 
№1 
5000 
3000 
2000 
10000 
№2 
3000 
3500 
1500 
8000 
Jami 
8000 
6500 
3500 
18000 
 
Smenalik koeffitsenti: 
1-sex bo’yicha – 2,0 (10000:5000) 
2-sex bo’yicha – 2,3 (8000:3500) 
Korxona bo’yicha – 2,12 (18000:(5000+3500)=18000:8500) 
Smenalik  koeffitsenti  tahlil  qilish  uchun  smena  rejimidan  foydalanish 
koeffitsientidan  ham  foydalanadi,  bu  koeffitsent  smenalik  koeffitsientini  korxonada 
o’rnatilgan smenalar soniga nisbati orqali hisoblanadi. 
Birinchi  misolda  smena  rejimidan  foydalanish  koeffitsenti  –  2,7:3=0,9  yoki 
90% ni tashkil etdi, ya’ni ishchilar smena rejimidan 90% foydalanadilar. 
Xulosa  qilib  aytish  mumkinki,  o’rnatilgan  smena  rejim  to’liq  ishlatilganda 
mahsulot hajmi 1,11 (3,0:2,7) marta, yoki uni 11% ga ko’paytirish mumkin edi. 
Smena  rejimidan  to’liq  foydalanish  (foydalanish  koeffitsienti  1  ga  teng 
bo’lganda),  barcha  ish  joylari  to’liq  band  bo’lgan  degan  xulosaga  kelmaslik  kerak. 
Gap  shundaki,  smenalarning  birida  ishchilar  soni  ish  joylaridan  kam  bo’lishi 
mumkin.  Shuning  uchun  yuqorida  ko’rib  chiqilgan  koeffitsentlar  uzluksizlik 
koeffitsenti bilan to’ldiriladi. 
Uzluksizlik  koeffitsenti  –  eng  maksimal  smenada  ishlagan  kishi-kunlar  (yoki 
band  bo’lgan  ishchilar)  sonini,  bir  smenada  ish  joylaridan  foydalanishda  ishlanishi 
kerak bo’lgan kishi-kunlar soniga nisbati orqali aniqlanadi. 
1-misolda  500 ta  ish  joylari  mavjud bo’lib, 25 ish kunida  va smena  davomida 
ish  joylarini  to’liq  band  bo’lgan  sharoitda  umumiy  ishlagan  kishi-kunlar  soni: 
500x25=125000  ga  teng  bo’lishi  kerak  edi.  Lekin  bunda  uzluksizlik  koeffitsenti  : 
10000:12500= 0.8 yoki 80% ga teng. 
Demak, 2500 kishi-kunlar (12500-10000), ish joylari to’liq band bo’lmaganligi 
uchun yo’qotildi. 
Ma’lum  bir  vaqt  oralig’ida  uzluksizlik  koeffitsenti  –  smenalarda  eng  ko’p 
ishlagan ishchilar sonini ish joylari soniga bo’lish orqali hisoblanadi.  
Ish joylari va ish smenasi bandlik darajasini hisobga olgan holda, korxonalarda 
ishlab  chiqarishdan  foydalanishni  integral  (umumiy)  ko’rsatkichi  2  xil  usulda 
hisoblanadi. 
1.  Smena rejimidan foydalanish va uzluksizlik koeffitsienti ifodasida 
0,9x0,8=0,72 ya’ni 72% 
yoki 

---