Nashriyot-matbaa ijodiy uyi toshkent-2020 (2- qism) „O‘qituvchi

ba’zi

 bir 

taom

larni 

fuqaro-

ning yeyishi man qilingan, agar o‘sha taomni qora xalqdan biror kishining yegani 

ma’lum 

bo‘lib qolsa, qattiq jazolanar ekan. Bir odam podshohga yaqin 

yasovul

ni 

mehmon qilibdi va uning oldiga hukmdorlar 

yeydigan

 anvoyi taomlarni keltirib 

qo‘yibdi. Yasovul bu uydan chiqishi bilanoq

 qog‘oz

-qalam olib, men falon kishi-

ning uyi da mehmon bo‘ldim, dasturxonga shohona xos 

anvoyi

 taomlarni kelti rib 

qo‘ydi, 

azbaroyi

  hazrati  oliylariga  ixlosim  baland  bo‘lgani  uchun  bu  hodisani  

ma’lum qilyapman, deb yozibdi.

Xusrav qog‘ozning 

orqa

siga shunday 

javob

 yozibdi: „Bu 

qilmish

ing uchun 

senga  aytadigan  arzon  tahsin  –  ofarinim  yo‘q,  ammo  u  odamni  podshohlar 

yeydigan  taomni  pishirgani  uchun  emas,  balki  yomonlikni 

ravo

  ko‘radigan 

ko‘rnamak

ni meh mon qilgani uchun 

jazolayman

“.   („Adolat tarozisi“dan)

2.2- mashq. 

Ikki  guruhga  bo‘linib:  a)  aytilganidek  yozilmaydigan  unli  tovush-

lari  mav jud;  b)  yozilganidek  aytilmaydigan  (o‘qilmaydigan)  unli  harflari  mavjud 

so‘zlarni aniqlab, daftaringizga yozing. 

„Shashmaqom“,  kulgi,  andaza,  chavandoz,  xattot,  otameros,  ajabtovur,  tro-

tuar,  bahavo,  o‘g‘irlamoq,  kavush,  to‘polon,  mumiyo,  sedana,  televideniya,  su-

purgi, toyg‘anmoq, orbita, huriliqo, ibtido, faoliyat, ho‘plam, naqarot, mug‘ambir, 

kovatok (tok bargiga qiyma va guruch o‘rab pishirilgan taom), avtomobil, gina-

kudurat, kibernetika, aftodahol, bahodir, dafina, eskalator, fotografiya, kukkulam-

oq, mumkin, pantomime, qiyqirmoq, tavoze, muolaja, yugurmoq. 

Nazariy matn

Adabiy  tilning  og‘zaki  nutq  va  yozma  nutq  me’yorlari  farqlanadi.   

Ilmiy  asoslangan  adabiy  til  me’yorlarida  talaffuz va imloning qat’iy qoidalari  

mavjud. Og‘zaki  nutqda  ayrim  unli  harflar   yozilganidan  boshqacha  talaffuz  

qilinadi: kompyuter – kampyuter, mobil – mabil, kino – kiyno. Bunday  so‘zlardagi 

unli  harflarni matnlarda yozilganidek talaffuz  qilish оg‘zaki nutq  me’yorlaridan 

---

8

chetga    sifatida  baholanadi.  Shuningdek,  ba’zi   unli tovushlar esa  aytilganidek  

yozilmaydi: boho (talaffuzda) baho (imloda), unuqqan (talaffuzda) uniqqan (im-

loda),