Microsoft Word shajarayi xorazmshohiy lotin ziyouz com doc

www.ziyouz.com kutubxonasi 

64

Bo‘lg‘ay davom olarg‘a baxti balandi rahbar. 

Iqboli davlat o‘lg‘ay ikki nadimi

287

 dargoh, 

Sho’n ila shavkat o‘lg‘ay xizmatda ikki chokar. 

 

Chun hijratning ming uch yuz yigirma to‘qqizlanchi yilikim, to‘ng‘uz yiliga mutobiq erdi, kirdi. Bu 

yil xon hazratlari Peterburg‘ safari azmin jazm etib, jumodul avval oyining yigirma beshi va javzoning 

sakkizlanchisi va dushanba kunida otlanib Peterburg‘ tarafig‘a ravon bo‘ldilar. Xizmati humoyunlarida 

Husayn Muhammadboy devonbegi va Muhammad Vafo karvonboshi va Tolibxo‘ja va g‘ayr ham 

kettilar va o‘n sakkiz kunda Peterburg‘g‘a borib imferatur a’zamni ko‘rdilar va Peterburg‘ viloyatining 

sayrin etib, o‘n bir kun onda turub, ondin so‘ng murojaat inonin Xorazm tarafiga ma’tuf etib, rajabul 

murajjab oyining o‘n sakkizlanchisi va panjshanba kuni keldilar. Tamomi ulamo va tamomi to‘ralar va 

beklar istiqbollariga chiqib, shaharda ajab bir xushholliq paydo bo‘ldi. Xon hazratlari davlat bila kelib, 

maqarri

288

 saltanatlarida qaror tutdilar. Hijratning mingu uch yuz o‘ttuzlanchisida darvozaxonaning 

binosi itmomg‘a yetib erdi, faqir tarixin bu tariqada aytib erdim, tarix: 

 

Chu sultoni Asfandiyor ast javvod

289

,  

Hamisha bajudash bijo‘yad bahona.  

Pedar to pedar jumla shoxast az in ro‘  

Atohoyi o‘ shud atoyi shahona.  

Murodash na rohu na darvoza, ammo,  

Ba xalq ast altofi u bekarona.  

Baamrash bayakjo du darvoza shud, to  

Xaloyiq shud bemashaqqat ravona.  

Bayoniy badil guft torixi uro,  

Bigo‘: «Bas, ajab shud du darvozaxona». 

 

Ushbu yil tilgiromxonaning binosi ham itmomg‘a yetdi. Chun hijratning ming uch yuz o‘ttuz 

birlanchi yili kirdi, bu yil sig‘ir yili bila mutobiq erdi. Bu yil ham xon hazratlari Peterburg‘g‘a azm 

etmakni iltizom etdilar va rabiul avvalning o‘n uchlanchisi va seshanba kunida azm etdilar. Borib yana 

imferatur a’zamni ko‘rub va Rusiya viloyatlarin sayr etib, ikki oydii ozroq muddatda qaytib keldilar. 

Tamomi ulamo va tamomi to‘ralar va beklar istiqbollarig‘a chiqib xushholliqlar paydo bo‘ldi. Xon 

hazratlari davlat bila kelib Xevaqg‘a kirib taxti saltanatda qaror tutdilar. 

Ushbu yil zulqa’da oyida dorushshifo, ya’ni duxturxonaning binosi itmomg‘a yetdi. Xon hazratlari 

onda yaxshi to‘y berib, tamomi ulamo va tamomi-to‘ralaru beklar va tamomi amaldoru oqsoqollar va 

tamomi elni da’vat etdilar va Rusiya duxturlaridin ikki duxturni talab etib kelturmish erdilar. Biri 

muzakkar

290

 va biri muannas

291

 erdi, ul ikovi viloyatning tamomi zukuru anosdin

292 

bemor 

bo‘lg‘onlarig‘a mudovo

293

 etmakka mutakaffil

294

 bo‘lub, ul duxturxonada qaror toptilar. Olarg‘a vofir 

vazifalar ta’yin etdilar. Tamomi xaloyiq xushhol bo‘lub, zukur va anosdinkim, bemor bo‘lsa, kelib 

shifo topib ketar erdilar. 

Hijratning ming uch yuz o‘ttuz ikkilanchisidakim, muvofiqi bars yili erdi, muharramning 

yettilanchi kuni xon hazratlarining o‘zlari Muhammad Amin devon bino qilib yurugan madrasaning 

                                                      

287

 Nadim—yaqin xizmatkor, mahram; hamsuhbat, o‘rtoq. 

288

 Maqar—qaror topish o‘rni, manzil, makon, qarorgoh. 

289

 Javvod—ehsonli, saxiy, karamli, qo‘li ochiq. 

290

 Muzakkar—erkak. 

291

 Muannas—ayol. 

292

 Zukuru anos—erkagu ayol. 

293

 Mudovo— davolash 

294

 Mutakaffil—kafil bo‘lgan, kafilligini o‘z ustiga olgan. 

---

Muhammad Yusuf Bayoniy. Shajarayi Xorazmshohiy