Z islomov, D. Rahimjonov, J. Najmiddinov

TARIYXQA  NÁZER
Salib  júrisleri — 1096-jıl  baslanǵan  Batıs  Evropa  ricarlarınıń  musıl-
man,  pravoslav  mámleketleri  hám  hár  túrli  xristian  mazhablarına  qarsı 
alıp barǵan júrisleri. Salib júrisleriniń maqseti Palestindi, birinshi náw-
bette,  Quddustı  seljuqiy  túrklerden  azat  etiw  edi.  Biraq  salib  júrisle-
ri  keyinala  Baltıq  boyı  majusiy  (butqa  sıyınıw)  lardı  xristianlastırıw, 
Evropada  papa  húkimetine  qarsı  háreketlerdi  bastırıw  yaki  papalardıń 
siyasiy  maqsetlerin  ámelge  asırıw  quralı  bolıp  qaldı.
«Salibshiler»  ataması  salib  júrisi  qatnasıwshıları  kiyimlerine  salıp 
(atanaq,  krest)  tigip  alǵanı  ushın  payda  bolǵan.  Mápdar  kúshler  júris 
qatnasıwshıları  gúnálarınan  páklenedi  dep  esaplanǵanlıǵı  sebepli,  júris-
te  tek  ǵana  ricarlar  emes,  bálki  ápiwayı  xalıq  ta  qatnasqan.
Salibshiler  1099-jılı  Quddusqa  kiriwi  menen-aq  qırǵındı  baslap  ji-
berdi.  Olar  musılman  hám  yahudiyler  qatarında  jergilikli  xristianlardı 
da  qırıp  tasladı.  16-iyul  kúni  erte  tańda  bárshe  nárse  sheshildi,  qamal 
waqtında  hám  qırǵında  jámi  70  mıńǵa  jaqın  adam  ólgen.
Salibshiler

---

12
de  qarsılıqqa  ushıradı.  Ayırım  waqıtları  ayıplar  me-
nen  qısqıǵa  alınǵan.
Tariyxta  «pán  hám  din  tiykarınan  bir-birine  qa-
rama-qarsı  emes,  al  bir-birine  jaqın  taraw»  degen 
ideyanı  alǵa  qoyǵan  hám  rawajlandırǵan  ullı  alımlar 
kóp  bolǵan.
Máselen,  Hakim  Termiziy  biziń  túsinigimizdegi 
pándi  ilim,  diniy  ilimdi  bolsa  aǵartıwshılıq,  hik-
met  dep  ataǵan  hám  olardıń  insan  sana-sezimindegi 
ornın  durıs  belgilegen.  Hakim  Termiziy  ideyaların 
Faxriddin  ar  Raziy,  Muhiddin  ibn  Arabiy,  Ibn  Ra-
shid  usaǵan  alımlar  rawajlandırǵan,  pán  hám  din 
niń  baylanıslılıǵın  Ibn  Sina  óz  miynetinde  anıǵıraq 
kórsetken.
Ǵárezsizlikten soń Ózbekistanda da pán hám din-
niń  baylanısın  támiyinlewge  ayrıqsha  itibar  berildi. 
Birinshi  Prezidentimiz  Islam  Karimov  aytıp  ótke-
nindey:  «...  dúnyalıq  hám  diniy  qádiriyatlar  bir-birin 
tolıqtırmas  eken,  búgingi  kúnniń  awır  hám  quramalı 
sorawlarına  tolıq  juwap  beriw  ańsat  bolmaydı».
Ózbekistan  Respublikası  Ministrler  kabineti  janın-
da  Tashkent  Islam  universitetiniń  shólkemlestiriliwi 
de  mine  usı  maqsetlerdi  júzege  shıǵarıwdı  rejeles-
tirilgen.  Dúnyalıq  hám  diniy  ilimler  oqıtılatuǵın 
bul  bilim  beriw  ornı  pitkeriwshileri  jámiyetimizde 
dúnyalıq  hám  diniy,  pán  hám  din  baylanısın  tá-
miyinlewge  xızmet  etedi.