Microsoft Word “Аналог ва рақамли электроника” фани бўйича маърузалар матни docx

пассив датчиклар дейилади. Чиқишдаги сигнални ўртача қуввати 
0
p
ўлчанаётган объект бераётган ўртача қувватни 
i
p
бир қисмга тенг. Амалда 
энергияни ўзгартириши маълум йўқотишларга эга бўлади. Шу сабабли 
c
i
p
p
p


0
: қисқа вақт мобайнида датчикда энергия тўпланиши 
мумкин. Шу сабабли юқоридаги муносабат узоқ вақт мобайнидаги иш учун 
ўринли ўлчанаётган объектни қувват билан юкланиши катта бўлмаслиги 

---

Ҳайдаров А.Ҳ. Ааналог ва ракамли электроника  
36 
лозим яъни у кичик чиқиш қувватига эга бўлади пассив датчикни фойдали 
иш коэффиценти 
i
l
i
l
i
p
p
p
p
p
p
p





1
0

ўзгартириш жараёни ф.и.к унчалик 
ахамиятга эга эмас қачонки кирш қуввати катта. Барча механик вольтметр 
амперметр, ваттметрлар пассив датчиклар синфига киради. Уларда электр 
энергияси ўлчов приборини харакатланувчи системасидаги чиқилган 
пружинани 
потенциал 
энергияси 
шаклидаги 
механик 
энергияга 
айлантирилади.
Қўшимча энергия манбалари талаб қиладиган датчиклар актив 
датчиклар дейилади. Датчикни чиқиш қуввати 
0
p
тўлиқ қўшимча энергия 
манбаидан олинади ундан 
ps
p
қувват олинади. Ўлчанаётган объектни 
бераётган қуввати нолга тенг. Датчикни чиқиш қувватини бошқариш учун 
жуда кичик қувват 
c
p
зарур бўлади. Қўшимча (ёрдамчи) манбадан қувват 
узатиб юқори сезгирликка кучайтириш орқали эришиш мумкин. Кўпчилик 
ўлчов системаларида электр бўлмаган сигналларни электр кўринишидаги 
сигналига айлантиришдан фойдаланилади, чунки электр кўринишидаги 
сигналларни узатиш қайта ишлаш осон ҳисобланади. Биринчи тоифадаги 
датчиклар ўлчов системаси киришига ўрнатилади. Шу сабабли улар кириш 
ёки ўлчаш датчиклари дейилади. 
Ҳисоблаш 
техникаси 
воситалари, 
одатда, 
электр 
сигналлари 
кўринишида бериладиган маълумотлар билан иш кўради. Лекин кўпчилик 
ҳолларда 
датчикнинг 
чиқишидан 
маълум 
характеристикали 
электрсигналлар ҳосил қилиниши керак. Шунинг учун, ноэлектрик 
катталиклар (температура, босим, фазода вазиятни ўзгартиришва 
ҳоказо) датчиклари, одатда, ноэлектрик катталикларни электр сигналига 
ўзгарткичлар билан таъминланган. Бу ўзгарткичлар (уларни баъзан 
иккиламчи асбоблар дейилади) тузилиш жиҳатдан, одатда, ўлчовчи (қайд 
этувчи) элемент билан биргаликда тайёрланади, «датчик» атамаси эса 
ўзгарткич билан биргаликдаги ўлчов элементини ифодалайди.