Jismoniy tarbiya

(j>sm ofl>y 
mashqlar  tizi- 
mi,  o ‘rgatish  uslublari  va  h.k.).  Subyekt  deyilganda  odamning 
jismoniy  mashqlarni  bajarishga  qaratilgan  reaksiyasi  tushuniladi. 
S hun d ay   qilib,  pedagogik  izlanishda  obyekt  subyektdan, 
subyekt  obyektdan  ajratib  qo'yilishi  mumkin  emas.
Jismoniy  madaniyat  nazariyasi  o ‘rganish  predmeti  jis­
m oniy  m adaniyatning  um um iy  qonuniyatlarini  pedagogik 
jarayon  sifatida  qabul  qilish  zarurdir.  Umumiy  qonuniyatlar 
deganda,  jismoniy  tarbiyaning  aholining  har  qanday  toifalari: 
bolalar  va  o ‘smirlar,  o ‘rta  va  katta  yoshdagilardan  tortib  maho- 
ratli  sportchigacha  taalluqliligi  tushuniladi.
Jismoniy  madaniyat  uslubiyatini  o'rganish  predmeti,  aniq 
y o ‘nalishga  ega  bo'lgan  jismoniy  tarbiyaning  uzviy  q o n u ­
niyatlarini,  pedagogik  jarayonning  umumiy  qonuniyatlari  bilan 
birga  qo‘llashdan,  ya’ni  amalga  oshirishdan  iboratdir.  Umumiy 
va  maxsus  jismoniy  tayyorgarlik  uslubiyati,  sport  tayyorgarligi 
uslubiyati.  Bu  uslubiyatlarning  har  birining  ichida  alohida 
uslubiyat  mavjud.  Ularning  har  xilligi,  shug‘ullanuvchilar 
toifasining  turlariga  bog'liq,  ularning  yoshiga,  qaysi  kasbga 
m ansubligiga  va  sport  mutaxassisligiga  b og'liq  (m ak tab  
yoshigacha  b o ig a n   bolalar  jismoniy  tarbiyasining  uslubiyati; 
ayollar  jismoniy  tarbiyasining  uslubiyati).  Alohida  sport  — 
pedagogika  predmeti  uslubiyati  (gimnastika  o ‘rganish  uslubiyati 
va  boshqalar),  mustaqil  ilmiy  va  o ‘quv  predmeti  tashkil  etadi.
Nazariya  uslubiyatsiz,  uslubiyat  esa  nazariyasiz  bir-biridan 
ajralgan  holda  mavjud  boMishi  va  rivojlanishi  mumkin  emas. 
Awalo,  fan  predmeti  deganda  u  yoki  bu  fanning  izlanishini, 
mavjudligi,  rivojlanishi,  ilmiyligini  tushunmoq  zarur.  Jismoniy 
tarbiyani  izlashda  uning  asosi  yoki  uning  negizi  jismoniy 
mashqlardan  iborat.
13

---

Bu  fanni  yaxshi  tushunish  va  tasavvur  qilish  uchun  uni 
to'lig'icha  anglash,  ahamiyatli  tomonlarini  aniqlash,  jismoniy 
tarbiyaning  mohiyati  va  qonuniyatlarini  bilish  zarur.  Buning 
uchun,  avvalo  jismoniy  tarbiyaning  qanday  vujudga  kelgan- 
ligini,  tarbiyaning  boshqa  tomonlari  bo'yicha  jamiyatda  qanday 
ahamiyatga  ega  ekanligini,  pedagogik  jarayondagi  xususiyatini 
hamda  boshqa  fanlar  bilan  qanday  aloqada  ekanligini,  uning 
maqsadi,  vazifasi  va  mazmun 
tuzilishi  nimadan  iboratligini 
bilmog‘imiz  lozim.
Bularning  hammasi  ikkala  o ‘quv  fani  birga  mavjud  b o ii- 
shini  taqozo  etadi  —  jismoniy  tarbiya  nazariyasi  va  uslubiyati 
nomi  bilan  yuritiladi.
Fanlarni  o ‘rganish  tavsifi  b o ‘yicha  jismoniy  madaniyat 
nazariyasi  va  uslubiyati  pedagogik  fanlar  tizimiga  kiradi.