Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таьлим вазирлиги бухоро мухандисликтехнология институти

Пул оқимини башоратлашнинг иккинчи босқичида эса пул маблағларининг 
чиқими ўрганилади. Унинг асосий таркибий элементи кредиторлик қарзларини 
қоплаш бўлиб ҳисобланади. Бизга маьлумки одатда корхона ўзининг счётини ўз 
вақтида тўласада, лекин баьзи бир ҳолатларда корхона тўлов муддатини ўтказиб 
юбориши мумкин. Тўловнинг кечикиш просесси кредиторлик қарзларини чўзиш 
(муддати ўтган) деб номланади. Муддати ўтган кредиторлик қарзлари ушбу 
ҳолатда қисқа муддатли молиялаштиришнинг қўшимча манбалари сифатида 
иштирок этади. 
Бозор иқтисодиётининг ривожланиш шароитида товарлар (иш, хизматлар) 
тўловининг турли хил тизимларига амал қилинади. Жумладан, тўловни амалга 
ошириш 
вақтида 
даврни 
ҳисобга 
олган 
ҳолда, 
тўлов 
ҳажми 
дифференсиаллаштирилади. Бундай тизимдан фойдаланишда корхона учун 
муддати ўтган кредиторлик қарзлари молиялаштиришнинг муҳим манбаси бўлиб 
хизмат қилади. 
Пул маблағлари ишлатилишининг бошқа хил ёьналишлари таркибига меҳнат ҳақи 
тўловлари, капитал қўйилмалар, солиқларнинг тўланиши, фоизлар ва 
дивидендларни тўлаш кабилар киради. 
Пул оқимини башоратлашнинг учинчи босқичи мантиқан олдинги иккита 
босқичнинг давоми бўлиб ҳисобланади. Яьни соф пул оқимини башоратлашни 
ҳисоблашда пул маблағлари кирими ва чиқимининг башоратларини солиштириш 
ёьли орқали ўрганилади. 
Пул оқимини башоратлашнинг тўртинчи босқичида эса қисқа муддатли 
молиялаштиришда мутлоқ талабни ҳисоблаш ҳамда пул оқимини башоратлашда 
ҳар бир давр боши учун банкнинг қисқа муддатли ссудалари ҳажмини аниқлаш 
ўрганилади. Ҳисоб-китобларда корхонанинг суғурта захирасини ташкил этиш, 
режалаштирилмаган, аммо корхона учун мақбул бўлган инвестицияга маблағ 
сарфлаш учун ихтиёрий минимумни ҳисоб-китоб счётида инобатга олиш тавсия 
этилади. 
Пул оқимини башоратлашда ушбу тўртга босқични қўллаш ҳисобига корхонанинг 
пулга бўлган талаби ўрганилади. Бугунги кунда амалиётда афсуски, кўпчилик 
корхоналарнинг молиявийменежерлари (корхона раҳбари) корхона пул оқимини 
ўрганмаслиги ва таҳлил қилиб чиқмаслиги натижасида корхонаминг пулга бўлган 
талаби тўғрисида ҳеч қандай маьлумотга эга эмаслар. Бундай ҳолатни яхшилаш 
учун, юқоридаги пул оқимларини башоратлашнинг босқичларидан фойдаланиш 
ижобий самара беради деб ҳисоблаймиз.