Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таьлим вазирлиги бухоро мухандисликтехнология институти

2.2. Молиявий ва бошқарув таҳлилида қўлланиладиган усулларни гуруҳларга 
ажратиш 
Иқтисодий таҳлил қилишда, маьлумотларни қайта ишлашда турли-туман услублар 
қўлланилади. Бу услубларни қўллаш жараёнида таҳлил методининг асосий хусусиятлари 
комплекс ва системалашганлиги яққол кўринади. Хўжалик жараёнларининг умумий 
бирлиги, кетма-кетлиги ва айрим элементлардан иборатлиги таҳлил қилишда асосий 
эьтиборда туради. 
Таҳлил усулларини қўллаш ўрганилаётган жараёнларнинг бир-бирига боғлиқлиги, 
ўзгариш сабаби, таьсир кўрсатган омиллар ва қўшимча сабабларни аниқлашга ёрдам 
беради. 
Ҳозирги бозор иқтисодиёти шароитида аксарият, йетук иқтисодчи олимларимиз 
таҳлилнинг усулларини иқтисодий адабиётларида шартли равишда икки гуруҳга ажратиб 
кўрсатишмоқда. Молиявий ва бошқарув таҳлилининг усулларини қуйидаги икки гуруҳга 
ажратиш мумкин: 
1. Оддий аньанавий (одатдаги) усуллар гуруҳи. 
2. Иқтисодий математик усуллар гуруҳи. 
Оддий-аньанавий (одатдаги) усуллар гуруҳига иқтисодий таҳлил пайдо бўлгандан 
буён аньанага айланиб, амалий тажрибада кенг қўлланилиб келаётган усуллар киритилади. 
Уларнинг таркибига мутлоқ ва нисбий фарқларни аниқлаш, таққослаш, гуруҳлаштириш, 
балансли боғланиш, занжирли боғланиш, индекс, фоизлар ва ҳоказо усулларни 
киритишимиз мумкин бўлади. 
2 ж а д в а л 
Таҳлилда қўлланиладиган иқтисодий-математик усуллар ва уларни қўллаш ўрни 
 
Усулларнинг 
номи 
Изоҳ 
1 
2 
3 
1 
Корреляцион-
реграцион 
таҳлил усули 
Ўзгарувчи бирликка таьсир этувчи, ўзаро алоқадорлик ва 
боғланишдаги алоҳида белгининг бошқа белгилар таьсирида 
ўзгаришларини аниқлаш 
2 
Логорифмлар 
усули 
Натижавий кўрсаткичга таьсир этувчи кўплаб омилларнинг 
таьсирини аниқлашнинг математик ифодага солиниши