Toshkent moliya instituti r. H. Ayupov, G. R. Boltaboeva raqamli iqtisodiyot asoslari

inma’lumotlar deb nomlanadi. Hozirgi davrda permission marketing tufayli barcha 

reklama  ma’lumotlari  bir  qancha  fil’trlardan  o’tib,  foydalanuvchining  unchalik 

jig’iga  tegmaydi.  Keyingi  yillarda  YouTube  dagi  videoreklama  ancha  ommabop 

bo’lib  ketayapti.  Shu  tufayli  faol  bloggerlar  o’z  unikal  va  qiziarli  kontentlarini 

yaratib, bundan yiliga $12 mlngacha daromad topmoqdalar. 

Axtaruv marketingi (SEM – search engine marketing) kompaniyaning qidiruv 

tizimidagi  reklamasini  amalga  oshirib  beradi.  Uning  asosiy  maqsadi  –  elektron 

resursga  potentsial  iste’molchilarni  jalb  qilib,  trafikni  oshirishdir.  Odatda  trafik  

(traffic)  deb,  vaqt  birligida  internet  orqali  jo’natilgan  yoki  qabul  qilingan 

ma’lumotlar  xajmiga  tushuniladi.  Axtaruv  marketingida  asosiy  biznes 

ko’rsatgichlardan biri sifatida kontekst reklama uchun „klikning bahosi“ (cost for 

click)  qo‘llaniladi.  Reklama  ma’lumotlarini  joyashtirish  uchun  eng  yaxshi  joyni 

tanlash uchun saytning issiqlik kartasidan foydalaniladi. Google tizimida saytning 

issiqlik kartasida qaysi joyda ko’proq clik bo’lgan bo’lsa, shu joy kartada qoraroq 

bo’lib  ko’rinadi.  Kopchilik  saytlarning  issiqlik  kartalarini  o’rganish  shuni 

ko’rsatadiki,  foydalanuvchilarning  diqqat-e’tibori  ko’proq  kartaning  chap  tepa 

qismiga  to’g’ri  keladi.  Xuddi  shuning  uchun  ham  eng  qimmat  reklama 

ma’lumotlarini  va  muhim  ma’lumotlarni  sayt  chap  burchagining  tepa  qismida 

joylashtiriladi.  Saytning o’ng  yuqori qismga  esa  foydalanuvchilar kamroq  e’tibor 

qaratadilar. 

Kontekst 

reklama 

bozorida 

ishlash 

uchun 

yangi 

turdagi 

mutaxassisliklar  paydo  bo’ldi:  SEO  -  mutaxassis  (search  engine  optimayzer  – 

qidiruv  optimizatsiyasi  bo’yicha  mutaxassis),  SEO  –  kopirayter  (search  engine 

copirayter), SEO-rerayter. 

Konversiya  korsatgichi  CTR  (Click-Throught  Rate)  reklamaga  klik  qilgan 

foydlanuvchilarning  saytni  ko’rib  chiqqanlar  umimiy  soniga  nisbati  bilan 

aniqlanadi.  Reklama  ma’lumotiga  klik  qilib,  sotuvni  amalga  oshirgan 

foydalanuvchilar  sonining  klik  qilganlar  umumiy  soniga  nisbati  transaktsiya 

bo’yicha  konversiya  ko’rsatgichi  TCR  (Transmission  Conversion  Rate)  deb 

ataladi. Elektron reklamalarni ko‘rsatish baholarining quyidagi modellari mavjud: 

---

Toshkent Moliya instituti 

R.H. Ayupov va G.R. Boltaboeva