Toshkent moliya instituti r. H. Ayupov, G. R. Boltaboeva raqamli iqtisodiyot asoslari

iqtisodiyothamda 

elektron 

tijoratbu 

– 

axborot, 

jumladan, 

shaxsiyaxborotdanfoydalanishhisobigabarchaqatnashchilarningehtiyojlarinimaksim

aldarajadaqondirisho‘zigaxosxususiyatibo‘lganiqtisodiyot 

turidir.Buiqtisodiyot 

axborot-kommunikatsiyavamoliyatexnologiyalariningrivojlanganligi,  shuningdek, 

birgalikdagibriddunyodabarchaiqtisodiyfaoliyatsub’ektlari 

– 

---

Toshkent Moliya instituti 

R.H. Ayupov va G.R. Boltaboeva 

 

tovarlarvahizmatlaryaratish, 

taqsimlash, 

ayirboshlashvaiste’molqilishjarayoniob’ektlarivasub’ektlariningto‘laqonlio‘zaroalo

qaqilishimkoniyatinita’minlaydiganinfratuzilmaochiqligitufaylimavjudbo‘lishimu

mkin.To‘laqonlio‘zaroaloqaqilishuchunbarchaiqtisodiyotob’ektlarivasub’ektlarisez

ilarliraqamlitarkibiyqismlargaegabo‘lishlarilozim.Masalan, 

hozirgi 

paytda 

avtomobilning  iste’mol  xususiyatlari  va  havfsizlik  ko‘rsatkichlari  uning  hisobiga 

sezilarli  darajada  yaxshilanadigan  raqamlitarkibiy  qismlari  (dasturiy  ta’minot  va 

datchiklar)  avtomobil  qiymatining  yarmidan  ko‘pini  tashkil  qiladi.  Kelajakda 

ko‘plab  tovarlar  va  hizmatlar  qiymatining  sezilari  qismi  uning  raqamli  tarkibiy 

qismi  bilan  belgilanadi.  Bunday  tovarlar  “aqlli”  buyumlar  deb  ataladi. 

Raqamlashtirishda  mahsulot  yoki  xizmatlarning  asosiy  xususiyatlari  jiddiy 

yaxshilanishi 

(masalan, 

avtomobil 

havfsizligi 

o‘shadi 

va 

uningekspluatatsiyaqiymati 

kamayadi)yokiyangi 

xususiyatlar 

(ovoz 

bilan 

boshqarish, 

internetyokimobiltelefonlan 

turib 

masofadan 

boshqarish 

kabilar)paydo bo‘lishilozim. 

Kognitiv  texnologiyalar  yordamida  intellektuallashtirilgan  internetda  axborot 

izlab topish mashinalari bir so’rovga javob tariqasida minglab javoblar beradi. Bu 

ma’lumotlar  inson  idrok  qilishi  uchun  ochiq,  ishonchli  va  to‘liq  bo‘lisga 

musobaqalashib,  to‘plangan  ma’lumotlarni  o‘zlari  qayta  ishlay  boshlaydilar  va 

natijada bu dunyoni biz uchun “shaffof” qiladi. Bunday dunyoda aldab bo‘lmaydi, 

chunki  yolg‘on  darhol  fosh  bo‘ladi,  obru-e’tibor  esa  eng  muhim  kapital 

hisoblanadi.  Iste’molchi  ishlab  chiqaruvchini  mustaqil  ravishda  topadi,  avtomatik 

hujjataylanmansii hisobga olgan holda esa u to‘gridan-to‘g‘ri barcha kontragentlari 

bilan  o‘zaro  aloqa  qilishi  mumkin  bo‘ladi.  Shu  tariqa  M2C  (manufacturer  to