Техник конструкциялаш ва моделлаш

Tunukani  bukish.  Bu  tunukadan  hajmli  shakllarni  paydo  qilishning  asosiy  usulidir.  Bukish 
tiskida,  maxsus  opravkalar  va  maxsus  uskunalar  yordamida  bajariladi.  Belgilab  olingandan  keyin, 
egish  chizig’i  tiskining  tepa  joyining  uchiga  joylanadi.  Tiskining  qisadigan  joyi  tunukani  buzib 
qo’ymasligi uchun uning chekasiga nagubniklar joylashtiriladi va tunuka kiyanka bilan uriladi (5-rasm, 
a).  
Kengroq bo’lgan tunukani bukish uchun yog’och brasokdan aydalaniladi (5-rasm, b).  
 
 
 
4-rasm. Tunukani tiski  
 
yordamida bukish 
5-rasm. Tunukani bukish uchun 
opravkalar shakllari 
 

---

105 
 
5-rasmda tunukani egish uchun eng ko’p qo’llaniladigan opravkalar shakllari ko’rsatilgan.  
Maktab sharoitida eng ko’p qo’llaniladigani ugolnik hisoblanadi (5-rasm, d).  
Tunuka  bilan  ishlaganda  yasalgan  detalning  mustahkamligini  oshirish  va  chiqib  qolgan  chekkalarini 
qayirib  olishi  uchun  otbortovka  keng  qo’llaniladi.  Bu  operasiya  ancha  murakkab  hisoblanadi  va 
bajarilayotgan payitda katta aniqlikni talab qiladi.  
Uzun sim zagotovkalarni kesishda qo’llarni, yuzni va boshqalarni jarohatlashdan ehtiyot bo’lish kerak.  
Bukishda foydalaniladigan opravkalar tiskiga mahkamlab o’rnatilishi lozim.  
Maktab  ustaxonalariga  sim,  uch-to’rtta  joyi  bog’langan,  rulon  ko’rinishida  keltiriladi.  Kerakli 
uzunlikda bo’lgan simni qirqib olish uchun simni boglab tortuvchi tugunlarni Yechib uni orqaga itarib 
chiqarish lozim. Agar sim tortib olinsa, unda sim o’ralib qoladi va u oxiri chigallashib chiqmay qoladi 
(6-rasm). Zagotovkani kerakli bo’lgan uzunlikda qirqib olish uchun, metall chizgich yordamida kerakli 
bo’lgan uzunlik o’lchab olinadi, belgilanib bo’lgandan keyin u qirqiladi.  
Ko’pincha  uzunasi  bir  xil  bo’lgan  sim  kerak  bo’lib  qoladi.  Buning  uchun  avval  bitta  sim, 
kerakli uzunlikda qirqib olinadi va keiyn shu sim xuddi shablonday qolgan simlar uzunasini o’lchash 
uchun ishlatiladi.  Ingichka va  yumshoq simni  kusachki  yoki  passatij  yordamida qirqib  olish  mumkin 
(7-rasm).  
Qalin  bo’lgan  simlarni  (diametri  2  mm  ortiq  bo’lgan)  qirqish  uchun  zubilodan  yoki  temir 
arradan foydalanish mumkin (8-rasm).  
Simni  qirqish  uchun  uni  sandonga  qo’yib  qirqiladi  (8-rasm)  yoki  tiskiga  vertikal  holatdi  o’rnatiladi. 
Tiskiga qirqiladigan joyi tepasiga to’g’rilanadi va qirqiladi (8-rasm, b).