Mashinasozlik

IV.3.  Ekologik  havfsizlik.  Jahonda  avtomobillar  yiliga  2,1  mlyard  tonna 

yonilg`i  ishlatadi  va  atmosferaga  700  mln  tonna  atrofida  zaxarli  moddalar 

chiqaradi,  shu  jumladan  420  mln  tonna  CO,  170  mln  tonna  C

x

H

y

,  60  mln  tonna 

NO

x

,  17  mln  tonna  qurum  va  0.6  mln  tonna  qo`rg`oshin  (bir  dona  o`rtastatistik 

avtomobil  uchun  yiliga  o`rtacha  1.3  tonna  chiqindi  to`g`ri  keladi).  Natijada 

rivojlangan  davlatlarda  atmosferaning  umumiy  zaharlanishida  avtomobil 

transportining  ulushi  45-50%  ga  yetmoqda.  Rossiyada  40%,  shu  jumladan 

shaharlarda 50-60%, megapolislarda 85-90%. 

Avtotransport  majmuasining  (ATM)  ekologiyaga  salbiy  ta`siri  deganda 

chiqindi  gazlarning  (ChG)  zaharli  komponentlari,  detallar  va  yo`l  qoplamasining 

yeyilish 

maxsulotlari, 

ishlab 

chiqarish-foydalanish 

faoliyatining, 

ya`ni 

avtomobillarni  yuvish,  texnik  xizmat  ko`rsatish  va  joriy  ta`mirlash,  harakat,  yuk 

ortish-tushirish,  yonilg`i  quyish  jarayonlarida  paydo  bo`ladigan  chiqindilar 

atmosfera  havosi,  suv  va  yerga  tushishi  natijasida  ularning  salbiy  o`zgarishi 

tushuniladi. 

Ekalogik xavfsizlik deganda avtotransport  majmuasining atrof muhit, aholi 

va  xodimlarga  ta`siri  rasmiy  belgilangan  ruxsat  etilgan  me`yorlarda  bo`lishi 

tushuniladi. 

Rossiyada 1991 yili “Tabiiy atrof muxitni muhofazasi xaqida” Qonun qabul 

qilingan  bo`lib,  u  jamiyat  va  tabiatning  o`za`ro  munosabati  va  tabiiy  yashash 

muhitni  saqlash,  xo`jalik  faoliyatining  ekologik  zararli  ta`siri  oldini  olish,  atrof 

muhitni sog`lomlashtirish soxalarida munosabatlarni tartibga soladigan Qoidalarni 

qabul  qiladi.  Uning  asosida  xudud  va  soxalarda,  shu  jumladan  avtomobil 

transportida  atrof  muhit,  yer  va  suv  havzalariga  zaharli  chiqindilar  tushishini 

kamaytirish  bo`yicha  alohida  dasturlar  ishlab  chiqilmoqda  va  amalga 

oshirilmoqda. 

---

33