Lot nominatio nomlash, nom qoʻyish, atash)

---

Nominatsiya

Nominatsiya (lot. nominatio — nomlash,

nom qoʻyish, atash) (tilshunoslikda) —

nomlash xususiyatiga ega boʻlgan, yaʼni

nolisoniy borliq unsurlariga nom berish va

ularni ajratib koʻrsatish, ular haqida

tegishli tushunchalarni shakllantirish

uchun xizmat qiladigan til birliklari —

soʻzlar, soʻz birikmalari, frazeologizmlar

va gaplarni xreil qilish. N. jarayonining

natijasi hisoblangan maʼnoli til birligi ham

ayni shu termin orqali ifodalanadi. Ayrim

olimlar N. terminini tilshunoslikning

---

nomlash jarayonlari tarkibini oʻrga-nuvchi

boʻlimini bildirish uchun ham qoʻllaydilar.

N.da 3 jihat farqlanadi: nomlanuvchi

obʼyekt, nomlovchi subʼyekt, tanlab

olinadigan til unsurlari. Alohida

tushuncha, predmet, belgi ("goʻzallik",

"kitob", "aytmoq", "yashil"), muayyan

belgilari boʻlgan predmet ("yashil da-

raxt") yoki butun bir voqea-hodisa ("Ba-

hor!", "Qushlar uchdi") kabilar N.ning

obʼyekti boʻlishi mumkin. Shu jihatdan N.

lugʻaviy va propozitiv (soʻz birik-masi va

ran shaklidagi) N.ga boʻlinadi. N.

jarayonida nomlash uchun asos sifatida

tanlab olinadigan belgi(lar) nomning ichki

shaklini tashkil etadi. Demak, ayni bir

---

obʼyekt oʻzining turli belgilari asosida

turlicha nomlanishi mumkin (Mas,

"bolalar stulchasi" — moʻljallanganlik;

"katta stul" — hajm, shakl belgisi).

Nomning tashqi shakli nomlash

jarayonida tanlab olinadigan leksik-

grammatik vositalar bilan belgilanadi.

Shu sababli ichki shakl jixatidan bir xil

boʻlgan nomlar oʻzlarining tashqi shakli

bilan farqlanadilar ("nuroniy" — "keksa

odam" — "chol").

N.ni vazifa va kelib chiqish jihatidan

tekshirish uni azaliy, avvaldan mavjud

boʻlgan (yoki hozirgi tilda tub deb

qaraladigan) N. va yasama (maʼno va

soʻz yasalishiga koʻra) N. deb ikkiga

---

ajratishga asos beradi. Avvaldan mavjud

boʻlgan yoki birlamchi N. jarayonlari —

hozirgi tillarda juda kam uchraydigan

hodisa: tilning nominativ boy-ligi, asosan,

oʻzlashmalar yoki ikkilamchi N. hisobiga

— N. jarayonida oldindan mavjud boʻlgan

birliklarning fonetik shaklidan yangi

ifodalanayotgan narsaning nomi sifatida

foydalanish hisobiga boyib bormoq-da.

Birlamchi N. natijalari muayyan til vakillari

tomonidan azaliy, dastlab-ki nom tarzida

idrok qilinadi (Mas, suv, togʻ, ichmoq,

qora kabi). Bunday N.larning yasama

ekanligi faqat eti-mologik yoki tarixiy

tahlil orqaligina aniklanishi mumkin.

Ikkilamchi N. natijalari esa morfologik

tarkibi yoki maʼnosiga koʻra, yasama nom

---

sifatida idrok qilinadi. Tilda tasviriy

vositalar, perifraza va idiomalarning hosil

boʻlishi ikkilamchi N.ning alohida

holatidir.

Tilning ichki rivojlanish qonuniyatlariga

mos keladigan va muayyan til vakillari

ehtiyojlariga javob bera oladigan N.lar,

odatda, umumisteʼmoldagi lugʻat

tarkibidan oʻrin oladi. Lekin maxsus

terminologik tushunchalar uchun

yaratiladigan yoki tor ijtimoiy guruhlar

doirasida (jargonlar), shuningdek, alohida

muallif tomonidan soʻz qoʻllashda paydo

boʻladigan N.lar haqida bunday deb

boʻlmaydi.

Abduvahob Madvaliyev.

---

... NOMIYA (yun. nomos — qonun) —

oʻzlashma qoʻshma soʻzlarning ikkinchi

qismi boʻlib, muayyan fanni, qarashlar

(yoki qoidalar) tizimini angla-tadi (Mas,

astronomiya, agronomiya). 

[1]

1. OʻzME. Birinchi jild. Toshkent, 2000-

yil

Ushbu maqola chaladir. Siz uni boyitib,

Vikipediyaga yordam berishingiz

mumkin.

Bu andozani aniqrogʻiga almashtirish kerak.

Manbalar

---

Bu maqolada boshqa til boʻlimlariga

ishorat yoʻq. 

Siz ularni topib va ushbu maqolaga

qoʻshib, loyihaga yordam berishingiz

mumkin.

Ko‘proq o‘rganish Ushbu maqolada

Oʻzbekiston milliy ensiklopediyasi (2000-

2005) maʼlumotlaridan foydalanilgan.

---

  Soʻnggi tahrir 8 yillar avval DastyorBot tomonidan amalga oshirildi  

Matndan CC BY-SA 3.0  litsenziyasi boʻyicha

foydalanish mumkin (agar aksi koʻrsatilmagan

boʻlsa).

"

https://uz.wikipedia.org/w/index

.php?

title=Nominatsiya&oldid=1586974

" 

dan olindi