Toshkent moliya instituti kredit-iqtisod fakulteti bank aktivlarining daromadliligi va likvidliligi

Ko’rsatkichlar 

2012 yil 

2013 yil 

K

1

 

0.034 

0.031 

K

2

 

0.061 

0.064 

K

3

 

0.539 

0.762 

K

4

 

0.058 

0.061 

---

aniqlashda  mutlaq  qiymatni  tavsiflashi  mumkin.  Shuningdek,  foizli  marja 

koeffisentining  yetarli  darajada  bo’lishi  aktiv  operatsiyalar  orqali  erishiladigan 

daromadlilik passiv operatsiyalar bo’yicha xarajatlarni qoplay olishini ta’minlaydi. 

Endi  banklarning  likvidliligini  ham  tahlil  qilsak.  Bunda  balans  aktiv  va 

passivlarini likvid va nolikvid, o‘zgaruvchi va barqaror tamoyillar asosida bo‘lishi 

likvid  aktiv  va  o‘zgaruvchi  passivlar  o‘rtasidagi  farqni  aniqlaydi.  Bu  farq 

iqtisodchilar  tilida  GEP  deyiladi.  GEP  grafik  ko‘rinishda  rasmlarda  ko‘rsatilgan. 

Keltirilgan  3-rasm  bo‘yicha  bank  likvidligining  musbat  GEP  ga  ega  ekanligi, 

ya’ni  likvid  aktivlar  o‘zgaruvchi  passivlardan  ko‘pligi  ko‘rinib  turibdi.  Bu 

masalalarni yanada aniqlashtiradigan bo‘lsak, bank aktiv va passivlari o‘rtasidagi 

foiz stavkasining o‘zgarishiga sezgirligi o‘rtasidagi farq tushuniladi. 

Foiz  stavkasi  o‘zgarish  sezgirligiga  ega  likvid  aktivlar  va  o‘zgaruvchi 

passivlarni  aniqlashda  ularning  mos  keladigan  vaqtini  o‘rganish  kerak.  Bu  vaqt 

iqtisodiy ahvolga qarab 7 kundan 3-6 oygacha, hatto yillar intervalida o‘rganiladi. 

2-rasm. Bank balansining likvidlik modeli (musbat GEP

)

7

 

Aksariyat  banklar  uchun  depozitlar  resurs  bazasining  barqaror  qismi  sifatida 

gavdalanadi.  Ammo  amaliyot  shuni  ko‘rsatadiki,  mijozlarning  depozit 

xisobvaraqlaridagi  mablag‘lar,  bankning  biror  salbiy  reputatsiyasi  natijasida  yoki 

reytingi  pasaysa,  bankni  tarqata  boshlaydi.  Bu  esa  depozitlarning  barqaror  va 

o‘zgaruvchan  qismlarini  baxolash  kerakligini  bildiradi.  Lekin  bunda  yuridik 

shaxslarni  xam  nazarda  tutib  xarakat  qilish  kerak,  ya’ni  ularning  bank  bilan 

aloqalarini  mustahkamlash  lozim.  Tijorat  banklari  faoliyati  davomida  boshqa 

xolatni xam kuzatish mumkin, bunda bank  balansi nolikvid va GEP  

manfiy  kattalikka ega bo‘ladi 

                                                           

7

 

O.Sattorov “Tijorat banklari likvidligini boshqarish” monografiya, 2010, 120 bet