See discussions, stats, and author profiles for this publication at

БРЕНД ХУДУДИЙ ТУРИЗМ МАҲСУЛОТИНИНГ МАРКЕТИНГ СТРАТЕГИЯСИНИ 
ШАКЛЛАНТИРИШ МЕХАНИЗМИ СИФАТИДА 
Р.А.Аллаёров, Самарқанд иқтисодиёт ва сервис
институти докторанти 
 
Туристик маҳсулотни реклама қилиш туризм бозоридаги энг муҳим босқичдир. 
Туроператорлар, туристик агентлари, хизмат кўрсатувчи воситачилар, худудий миллий 
туристик ташкилотлар ва бошқа манфаатдор ташкилотлар ушбу тадбирларга турли даражада 
жалб қилинган. Пировардида, ҳам алоҳида туризм корхонаси, ҳам бутун худуд ёки мамлакат 
даражасидаги туризм соҳаси ишларининг натижалари ушбу фаолият самарадорлигига 
боғлиқдир. 
Ҳудудий ривожланишнинг самарали воситаси сифатида ҳудудий маркетинг мукаммал 
ишлаши лозим. Уни мамлакат миқёсида худудий раҳбарият ва ишбилармон доиралар 
вакилларининг муайян фикрлаш услуби сифатида кўрсатиш мумкин. Ҳозирги кунгача ҳудудий 
маркетинг назарияда иқтисодий атама сифатида этарлича ўрганилмаган, аммо унинг кўплаб 
элементлари чет эл амалиётида қўлланилади. 
Давлатлар ўртасидаги миллий ва маданий чегараларни йўқ қиладиган жаҳон 
брендларининг зафарли юришини рамзийлаштирадиган глобаллашув даврида ўз ноёб 
қиёфасига эга бўлиш эҳтиёжи ҳар қачонгидан ҳам каттароқдир. Ахир, давлатлар ва ҳудудлар 
чет эл компаниялари ва чет эл фуқароларига маълум бир маҳсулотни, яъни ўзларини туристик 
маркази, бизнесни амалга ошириш ёки сармоялаш учун қулай жой, сифатли товар этказиб 
берувчиси ва бошқаларни таклиф қилишади. Чет элдан инвестиция жалб қилиш учун мамлакат 

---

205 
ўзига хос, таниқли ва энг муҳими, ижобий йўлга эга бўлиши керак - бир сўз билан айтганда, 
бренд тушунчасига хос бўлиши лозим. 
Бренд - бу атрибут ҳақида гап кетганда одамда пайдо бўладиган бирламчи фкирларнинг 
мавжудлигини тан олиниши, қўшимча қиймат яратиш ва интенсив сотувлар яратиш орқали 
худудга рақобатбардош устунликни беради. Мамлакат бренди ва бизнинг ғоямиз, авваламбор, 
бу ҳақда эшитганларимиз, ўқиганларимиз ва билганларимиз асосида шаклланади. 
Худуд бренди бу пул ишлаш учун имкониятдир: туризмни ривожлантириш, 
инвесторларни жалб қилиш ва қўшимча равишда сиёсий мақомни яратиш. 
Худудий брендлашнинг қийинчиликлари, шунингдек, брендлашнинг ижобий 
томонлари ҳисобланади. Ахир, ҳар бир худуд аллақачон бренддир. У аллақачон бошқа 
одамларнинг онгида мавжуд бўлиб, ўзининг ижобий ва салбий хусусиятларига эга. Салбий 
нарсалар билан курашиш қийинроқ бўлади, аммо ижобий жиҳатлар - ноёб санъат асарлари, 
дунёга машҳур қаҳрамонлар ва олимлар, инсонпарвар сиёсий қарорлар ҳар қандай мамлакатда 
учрайди. 
Бир қатор мамлакатлар аллақачон бундай брендларни яратган ва энди барча қоидаларга 
биноан ўз фуқаролари орасида ҳам, чет элда ҳам реклама қилиш учун маркетинг тадбирларини 
олиб боришмоқда. 
Ушбу стратегия жуда самарали, чунки у сизга тегишли маркетинг сиёсатини ишлаб 
чиқиш орқали ҳудуд ва бизнеснинг маълум бир қиёфасини яратиш, сақлаш ва ўзгартириш 
имконини беради. Худудий маркетинг сиёсатини шакллантириш туристик худудлар учун 
алоҳида аҳамиятга эга. 
Шуни таъкидлаш керакки, туристик маҳсулот брендини яратиш ва ривожлантириш 
худуд имиджини шакллантиришнинг муҳим босқичидир. Минтақанинг коммуникация 
сиёсатини муваффақиятли амалга ошириш ҳам муҳимдир. Туризмда брендлаш - бу маълум бир 
туристик маҳсулот ёки минтақа тўғрисида аниқ истеъмолчи имиджини яратиш учун маркетинг 
коммуникация технологияси сифатида тавсифланади. Бренд имиджни, товар номини (товар 
номи), товар тарихини (афсонани) ўз ичига олади, шунингдек, мақсадли бозор сегментининг 
товар билан ажралмас алоқасини ташкил қилади. 
Туристик хизматлар бозорига туристик худуд брендини илгари суриш реклама 
тадбирларининг тўлиқ комплексини амалга оширмасдан мумкин эмас. 
Худуд бренди концепцияси учта асосий таркибий қисмдан иборат: худуд брендининг 
ғояси, қадриятлари ва дизайни. Бренд ғояси - бу худуднинг стратегик ривожланишини акс 
эттирувчи семантик юк. Худуднинг товар қадриятлари - бу томошабинларга мўлжалланган 
худуднинг рақобатдош афзалликлари. 
Худуд брендининг учта тоифаси мавжуд: функционал, ижтимоий ва ҳиссий қадриятлар. 
Функционал қадриятлар - бу худуднинг "фойдаланувчилари" эҳтиёжларини қондириш (худуд 
хизматлари сифати, инфратузилмани ривожлантириш, ноёб маҳсулотлар билан таъминлаш, 
тажрибалар ва бошқалар) бўйича рақобатбардош устунликларнинг йиғиндиси. 
Ижтимоий қадриятлар ижодий эркинликда, хайрихоҳлик муҳитида, худуднинг 
очиқлиги, барқарорлигида, яъни. шахснинг индивидуал ижтимоий ривожланиши учун 
рақобатбардош устунликлар мавжуд бўлганда. Ҳиссий қадриятлар бу худуд аҳолиси ва 
меҳмонларига "ишлаб чиқарадиган" ҳис-туйғулар ва ҳиссиётлар тўпламидир. 
Концепциянинг учинчи элементи - бу бренд ғоясини визуал ва рамзий тасвирлар 
(шиорлар, ранглар, мусиқа ва ҳк) билан ўраб турган худуд бренди дизайни. 
Бренд концепциясини шакллантириш брендлаш жараёнидаги биринчи қадамдир. 
Иккинчи босқич - уни тарғиб қилиш учун шароит яратиш. Бренд концепциясини тарғиб қилиш 
мақсадли аудиториялар ва ҳудудлар ўртасида алоқа таъминлашни англатади. Худудни 
брендлаш билан боғлиқ энг кенг тарқалган стереотип - бу мамлакатни мақсадли гуруҳларга 
тарғиб қилиш учун ПР реклама ёки тўғридан-тўғри маркетинг воситаларидан фойдаланиш. 

---

206 
Афсуски, маркетологлар кўпинча брендлашнинг асосий мақсади шиор, логотип яратиш 
ва худуд ҳақидаги хабарни ҳамма жойда тарқатиш деб ҳисоблашади. Товар концепцияларини 
ишлаб чиқишда муваффақиятсизликлар кўпинча рўй беради, гарчи пухта ишлаб чиқилган 
бўлса ҳам. 
Замонавий дунёда ижтимоий-психологик жиҳат реклама жараёнида муҳим рол 
ўйнайди. Реклама фақат маҳсулот ёки хизмат ҳақида маълумот бериш эмас. Айни пайтда 
реклама инсон ҳаётига онгсиз даражада таъсир қилиши керак.