Termodinamika va statistik fizika

N 
1 
kT  d \ n Z
V  
v  
V  
Э/i
(4.103)
ifodalar  bilan  aniqlanadi.  Bu  y erd a 
fi  -
  bo 'y ich a  hosiladan 
aktivlik  bo'yicha  hosilaga  o'tsak,
l   _   l  3 ln Z   _   dp
V  
V   Э In 
Z
 
Э In 
2
(4.104)
hosil  qilamiz.  (4.102)  va  (4.104)  tenglam alardan  holat  tenglam asi 
f{p,   N,   v)
  ni  aniqlash  mumkin.
K atta  statistik   yig'indi  (4.101) dan  ko'rinib  turibdiki,  z  ning 
N
  darajali  polinomi  ekan,  y a ’ni
Z  = z Z1  + z 2Z2  + z 3Z3 +- - - z NZN .
 
(4.105)
U shbu  polinom ning  koeffitsiyentlari  m usbat,  shuning  uchun 
statistik  yig'indi  z  >  0  ning  monoton  o'suvchi  funksiyasi  bo'ladi.
11  -   A.A. A bdum alikov,  R. M am atqulov 
161

---

Bu  shuni  anglatadiki,  tezliklar  fazosining  h ar  xil  soholarida, 
Maksvellning  tezliklar  bo'yicha  taqsimoti  turli  xil  vaq t  ichida 
tiklanadi.  Demak,  gazning  o'rtacha  xarakteristikalari  (o'rtacha 
tezlik, o'rtacha energiya) o'zlarining o'rtacha relaksatsiya davriga 
ega  bo'ladi  va  h.k.  Agar  (10.83)  da  faqat  bitta  hadni  hisobga  olsak:
/ ( f )  =  / <0,( l + # - ,/T). 
(Ю.84)
Bu  ifodadan  ko'rinib  turibdiki  sistema  m uvozanatga  kelishini 
xarakterlovchi  vaqt  r  m avjud  ekan.  Bu  relaksatsiya  vaqti  deyi- 
ladi.  Tenglam a  (10.83)  ga  asosan  shu  vaqtni  baholaymiz:
(10.85)
Ikkinchi  tom ondan,  (10.82)  tenglam aga  asosan,