Termodinamika va statistik fizika

likning  notekis  qizdirilgan  gorizontal  qatlamida  yacheykali  struktu-
 
ralarning,  turbalentlikni,  uyurmalilarning  va  h.k.  yuzaga  kelishi.
Kuchli  nomuvozanat  ochiq  sistemalarda  qaytmas  jarayon-
 
larda,  umuman,  hamma  hodisalarda  tartiblashgan  struktura-
 
larning  yuzaga  kelishi  katta  guruhdagi  molekulalarning  birga-
 
likdagi  (kooperativ)  harakatidir.  Nemis  olimi  G.Xaken  shunday
 
o‘zi  tashkillashgan  jarayonlar  uchun  «sinergetika»  (grekcha
 
synergia  -   birgalikda  yoki  kooperativ  ta’sir)  atamasini  taklif  qildi.
Sinergetikaning  fizikaviy  tabiati  shundan  iboratki,  muvoza­
nat  holatdan  uzoqda,  nochiziqli  sohada  sistema  barqarorlikni
 
yo'qotadi  va  kichik  fluktuatsiyalar  yangi  tartibga  (rejimga)  -
 
ko‘p  zarralarning  birgalikdagi  harakatiga  olib  keladi.