Termodinamika va statistik fizika

0,3 
т,  к
4.3- rasm. Q attiq geliyning erish egri chizig'i.
qoidadan  istesno  bo'lib,  qa ttiq  fazadagi  suv,  ch o‘yan,  vism ut, 
ge rm a n iy  v a  g a lliy  uchun bajariladi.  Bu m od dalar erishda  hajm i
djT
kam ayadi.  Shuning  uchun  —  < 0   bo'ladi,  y a ’ni  bosim   oshishi
dp
bilan  erish  tem p eratu rasi  pasayadi.
3) 
B osim   oshishi  bilan  erish  te m p era tu ra s in in g   p asayish i 
tajrib ad a  g e liy  izotopi  3H e  da  kuzatilgan.  B uning  sababi  ikkinchi 
holdan  fa rq   qiladi.  T  <   0,3  К   da  g e liy   izotopi  3H e  da  и  >   v  
bo'lsada, bosim oshishi bilan erish temperaturasi kamayadi. Sababi
shuki,  T   <   0,3  К   da  solishtirma  erish  issiqligi  A - T ( s   - s   ) < 0 ,  
chunki  suyuq  3H e  ning  entropiyasi  qa ttiq   3H e   n ing  entropiyasi- 
dan  kichik.  Bunga  Pom eranchuk  e ffe k ti  deyiladi.  T   =   0,3  К   da 
erish  solishtirm a  issiqligi  ishorasini  o 'zg a rtira d i  v a   dem ak,  bu 
tem p eratu rad a  erish  egriligi m inim um ga  ega  b o'lad i  (4.3- rasm). 
T   <   0,3  К   da  suyuq  3H e  qotishida  issiqlik  yutiladi.  D em ak,  bu 
te m p e ra tu ra la r  in te rv a lid a   3H e  qotish i  uchun  uni  a d ia b a tik  
holda  siqish  kerak   ekan,  bu  esa  erish  (qotish )  tem p eratu ran in g 
pasayishiga  olib  keladi.
B irin ch i  x il  fa za   o 'tish la riga   term o d in a m ik a n in g  uch in ch i 
qon u n in i  ta tb iq   qilam iz.  A b s o lu t  nol  te m p e ra tu ra   ya q in id a , 
term od in am ik an in g  uchinchi  qonuniga  asosan,
и т ( £   -  S   ) -  0.