Termodinamika va statistik fizika

3.25. M a g n e tik la r va  d ielek trik lar 
term odinam ikasi
5Л = -  —  EdD
4 л
(3.151)
107

---

b o 'la d i.  Bu  y e r d a   e le k tr   m a y d o n   k u c h la n g a n lig i  E  ta sh q i 
param etr  b o iib ,  bunga  ikkita  ichki  p aram etr  -   qutblanganlik 
P   va  elek tr  induksiya  vek to ri  D   to ‘ g ‘ri  keladi.  (3.151)  ifoda  bilan 
aniqlanuvchi  ish  qutblanish  ishi  emas.  Chunki,  elek tr  induksiya 
vektori,  birinchidan,  tashqi  param etr  emas  ((3.151)  da  u  tashqi 
p aram etr  vazifasin i  o'tam oqda),  ikkinchidan  elektrodin am ika- 
dan  m a ’lumki,  u  hosilaviy  kattalik,  asosiy  kattalik  elek tr  m a y­
don kuchlanganligidir.  Shuning  uchun  (3.151)  ifodani d ielektrik - 
ning  qutblashdagi  ishgia  aylantirish  kerak.  Bu  masala  ikki  y o ‘l 
bilan  am alga  oshirilishi  mumkin:
Bu  y e r d a   b irin c h i  had  v a k u u m d a   e le k tr   m a y d o n in i  hosil 
qilishda  b ajarilgan   ish,  ikkinchi  had  tashqi  m aydonga  qarshi 
b ajarilgan ish,  uchinchi  had  esa  tom   m a ’noda  dielektrikni  qutb- 
lashda  bajarilgan  ish  yoki  d ielektriknin g  tashqi  elek tr  m aydon- 
dagi potensial energiyasi. Birinchi tenglam ada qutblanish, ikkin- 
chida  esa  e lek tr  induksiya  v e k to ri  ichki  p ara m etr  vazifasin i 
o 'ta y d i.
B iz  q a y tu v c h i  ja ra y o n la rd a   tom   m a ’ noda  d ie le k trik n in g  
q u tb la n is h   ish in i  q a ra b   ch iq am iz.  O d a td a   tom   m a ’ n o d a gi 
bajarilgan  ish  deb,
k attalik   qabul  qilinadi.  U   holda  qa ytu vc h i  ja ra yo n la r  uchun 
term odin am ikan in g  asosiy  tenglam asi  qu yidagich a  yoziladi:
(3.152) 
dan,  term od in am ik   poten siallarn in g  d ifferen s ia lla ri 
uchun  L eja n d r  m etodiga  asosan,  quyidagilarn i  olamiz: