Farmon Ergashovich Nurboeyv, Shahlo Shavkatovna Tillоeva, Dilbar Baxriddinovna Raxmatova

Uzluksizlikning buzilish   kasalliklari   haqida. 
       U ba`zan terida bo`lib, tirnalish va yulinish deb ataladi. Bu ba`zan go`shtda 
bo`ladi va yiringlamagan yangi xili jarohat deb ataladi, yiringlagan xili yara deyiladi. 
Yiringning  paydo  bo`lishi  -  jarohatlangan  a`zoning  zaifligi  va  oziq  iste`molidan, 
hazmdan ojizligi jihatidan zararli chiqindilarning  haydalishidan yuzaga keladi. Shu 
bilan birga hazm bo`lmagan moddalarning o`zi ham chiqindiga aylanadi. 
       Uzluksizlikning buzilishi suyakda ham  bo`ladi - suyak sinib ikki yoki ko`p 
bo`laklarga ajralgan bo`ladi yoki titilib mayda bo`laklarga ajralgan bo`ladi. 

---

75 
 
       Bundan tashqari uzluksizlikning buzilishi tog’aylarda yoki asablarda bo`lishi 
mumkin.  Agar  bu  buzilishi  eniga  tushgan  bo`lsa,  kesilish  deyiladi,    uzunasiga 
tushgan bo`lib, chuqur bo`lmasa, yoriq deyiladi, chuqur bo`lsa  teshik deyiladi. 
      Agar  uzluksizlikning  buzilishi  arteriya  va    vena  tomirlarida  paydo  bo`lsa, u 
yorilish    deyiladi.  Agar  ular  tomirlarning  ko`ndalangiga  to`g’ri  kelsa,  uzilish  yoki 
ajralish deyiladi. Uzunasiga kelgan bo`lsa, darz deyiladi, ularning og’izlari ochilgan 
bo`lsa, yorilish deb ataladi. 
                              Murakkab   kasalliklar 
       Bir qancha kasalliklar yig’indisidan bir kasallik  paydo bo`ladi. Misol qilib, 
shishni  aytish  mumkin.  Shishda  shakl  va  tarkib  (tuzilish)  kasalligi  ham  topiladi, 
chunki  shakl  va  miqdorni  buzmaydigan  shish  yo`qdir.  Shish  yumshoq  a`zolarda 
paydo  bo`ladi,  ba`zan  suyaklarda  ham  shishga  o`xshash  narsa  paydo  bo`lib,  uning 
(suyakning)  hajmi  kattalashadi.  Har  qanday  shishda  ko`rinarli  sabab  yo`q,  uning 
jismoniy  sababi  moddaning  biror  a`zodan  pastki  a`zoga  o`tishidadir,  bu  nazla  deb 
ataladi. 
       Ba`zan shish va toshmalarni tug’diradigan moddiy sabab kayfiyatlarida zarar 
bermaydigan boshqa xiltlar qolib ketadi. 
      Shishga sabab bo`ladigan moddalar  6 tadir. 4 xil xilt, suv va yel. Shish issiq 
bo`lishi yoki issiq bo`lmasligi mumkin. Issiq shish yolg’iz g’ayritabiiy qondan yoki 
g’ayritabiiy    safrodan  paydo  bo`ladi  deb  o`ylab  bo`lmaydi,  u  o`z    javhari  issiq 
bo`lgan  yoki  chirish  natijasida  issiqlik  paydo  bo`lgan  har  bir  moddadan  hosil 
bo`ladi.  
       Shishlarning  yolg’iz  qondan  bo`lganlari  flegmona  deb,  yolg’iz  safrodan 
bo`lgani  otashak  deb  ataladi.  Qon  va  safrodan  bo`lganini  ikkovining    ismlaridan 
murakkab  bir  ism  bilan  atashdir,  yana  qaysi  biri  ustun  bo`lsa,  o`shaning  ismini 
oldinga qo`yib                                                                                      aytish odatlari 
bor.  Masalan,    ularning  biri    "flegmonali  otashak"  yoki  "otashakli  flegmona"  deb 

---

76 
 
ataladi. Yiring yiqqanda  chiqiq (xuroj) deyiladi. Agar chiqiq yumshoq go`shtlarda, 
bezlarda,  qo`ltiq  tagida,  quloq  orqalarida  va  gavdada  bo`lgan  yomon    sifatlilar 
jinsiga kirsa, toun deb ataladi. 
     Issiq shishlarga  kelsak,  ularning boshlanish davrlari bor, bunda xilt yig’ilib, 
hajm  kattalashadi, so`ngra  xilt  miqdori  ortadi va  shuning    bilan  yanada  hajm  ortib, 
oxiriga  yetib    to`xtaydi,  so`ng  hajm  pasaya  boshlaydi,  keyin  pishib  tarqaladi,  yoki 
yiringlanadi. Shish tarqalib - yo`qolish, yiring yig’ish yoki qattiqlanish bilan tugaydi. 
    Issiq  bo`lmagan  shishlarga  kelsak,  ular  yoki  g’ayritabiiy  savdo  moddasidan, 
yoki g’ayritabiiy balg’am moddasidan, yoki  suvli moddadan, yohud yel moddasidan 
paydo bo`ladi. G’ayritabiiy  savdo moddasidan bo`lgan shish uch  jinsdan iborat: 
1.Qattiqlik (sirroz) jinsi. 
2.Saraton  (rak) jinsi 
3.Bezlar jinsi, tepki va o`smalar kabi shishlar shu  jinsga kiradi. 
     Bez  jinslari bilan  boshqa ikki jins orasidagi farq shuki, bez jinslari sof bezlar 
kabi    o`zlarini  o`ragan  a`zodan  ayri  o`sadilar,  yoki  tepki  kabi,  u  a`zolarga 
tashqaridan  yopishgan  bo`ladilar.  Boshqa  jinsdagi  shishlar  esa  o`zlari  o`sgan 
a`zoning moddasiga aralashib, bir - birlariga kirishib ketgan bo`ladilar. 
      Saraton  bilan  qattiqlik  jinslari  o`rtasida    farq  shuki,  qattiqlik  harakatsiz  va 
sezgini yo`qotuvchi shish bo`lib, unda alam beruvchi og’riq bo`lmaydi. Saraton esa 
harakat qiluvchi, ortuvchi va aziyat yetkazuvchi shishdir. 
       Toshmalar  -  ba`zilari  chechak  kasalligi  kabi  g’ayritabiiy  qon  xiltidan, 
ba`zilari  eshakemi  kabi g’ayritabiiy  safro  xiltidan, ba`zilari qizamiq,  uchuq, qo`tir, 
so`gal  kabi  g’ayritabiiy  qon  va  safro  xiltidan  hosil  bo`ladi.  Ba`zilari  qavarchiqqa 
o`xshash suvli bo`lib, ba`zilari pufakka o`xshash havodan iborat.