Farmon Ergashovich Nurboeyv, Shahlo Shavkatovna Tillоeva, Dilbar Baxriddinovna Raxmatova

Me`da  og’riqlaridan  belgi  olinishiga  misol  tortishib  og’rish  yelga,  og’irlik 
bilan bo`ladigan og’riq (tulikka begti) bo`ladi; achishib og’rish nordon, o`tkir, taxir 
yoki achchiq xilt borligiga dalil bo`ladi. 
Ishtahadan  olinadigan  dalilga  kelsak,  bunda  ishtahaning  ko`pligidan, 
ko`pligida  yoki  yo`qligidan  yoki  ko`ngil  tusagan  narsasining  turidan  bilinadi. 
Masalan, ba`zida kishi tashna bo`lib, sovuq narsaga, ba`zida nordon narsaga intiladi, 
ba`zida esa kishi tashna bo`lsa ham og’iz suvini teradigan, sho`r va o`tkir narsalarga 
intiladi. Ba`zida bir vaqtning o`zida kishi o`tkir, sho’r va nordon narsalarni tusaydi, 
chunki  bular  zararli  xiltni  parchalab  foyda  yetkazishda  bir-birlariga  yordamlashadi 
ana  shunday  intilish  me`daning  kuchsizligiga  dalil  bo`ladi,  chunki  kuchli  me`da 
yog’li narsalarga intiladi. Ba`zan ko`ngil yomon va tabiatga xilof narsalarni tusaydi, 
masalan,  ba`zilar  ko`mirni,  ishqorni  va  shunga  o`xshash  narsalarni  tusaydilar;  bu  - 
yaxshi xiltlarga munosabati bo’lmagan buzuq va begona xiltlar sababli bo`ladi. Agar 
totish  sezgisi  sog’lom  bo`lsa,  ishtaha  hech  bir  mazani  shirin  mazadan  ustun 
ko’rmaydi,  agar  ishtaha  buzilib  shirin  narsalarni  yoqtirmasa,  unda  kasallik  bor 
bo`ladi.  Me`da  yog’li  narsalarni  istasa,  unda  burishish,  zichlik  va  quruqlik  mavjud 
bo`ladi.  Tabiat  qizituvchi  ovqatlarni  suymasa  va  sovutganligi  sababli  sovuq 
narsalarni  tilasa,  demak  u  issiq  bo`ladi;  qizituvchi  narsalarni  istasa,  me`dada 
sovuqlik  bor  bo`ladi.  Agar  u  parchalovchi,  nordon  va  o`tkir  narsalarni  istasa,  u 
me`dada yopishqoq xilt bor bo`ladi. 
Issiq  me`daning  ishtahasi  ovqatga  qaraganda  suvga  talab  ko`proq  bo`ladi. 
Issiqlikning  kuchliligi  ko`pincha  o’zining  tarqatishi,  tarqalganning  o’rniga  badal 
talab  qilinishi  va  achishtirishi  sababli  qattiq  ochiqishni  qo’zgatadi.  Bu  hech  bir 

---

293 
 
chidab bo’lmaydigan ochiqishning bir turi bo`ladi, unda, ayniqsa ovqat kechikkanda, 
behushlik  yuz  beradi.  Me`daga  quyilayotgan  nordon  savdo  va  nordon  shilliqning 
miqdori  ularni  haydab  chiqarishni  talab  qiladigan  darajada  ko`p  bo`lmasa,  u 
me`daning  ishtahasi  ko`payadi.  U  me`dada  ishtaha  kuchayib,  biz  bayon  qiladigan 
sababga ko’ra "it ishtahasiga" aylanadi. 
Ovqatga bo`lgan ishtaha hamma a`zolarga umumiy bo`ladi. Lekin bu umumiylik 
tabiiy  bo`lib,  oziqlantiruvchi  quvvat  istagining  tortuvchi  quvvatga  bo`lgan  aloqasi 
sababli vujudga keladi. Me`dada esa maxsus nafsoniy ishtaha bor, chunki u sezadi. 
Goho  ba`zi  kishilarga  uzoq  och  yurib  keyin  ko`p  ovqat  yeyishga  to’g’ri  keladi, 
ammo ular hazmsizlikka uchramaydilar, ko`p axlat chiqarmaydilar, shu  bilan birga 
ularning  badanlari  semirmaydi.  Shu    holatga  hazm  quvvati  va  tortuvchi  ishtaha 
quvvatining  sog’lom  bo`lishi  va  shu    bilan  birga  singishining  ham  ko`p  va  tezligi 
sabab bo`ladi.