Муаллиф: доктор Носир Сулаймон Умар Қалблар имтиҳони

2 - Фз-ўзини муҳосаба қилиш 

---

Sodiqlar.com 
Ибнул Қоййим раҳимаҳуллоҳ ўз-ўзини муҳосаба қилиш қалб давоси ва 
саботи учун муҳим омиллардан бири эканини таъкидлаган. У айтади: «Фз-
ўзини муҳосаба қилмаслик – нафснинг ҳалокати ва унга эргашиш, демакдир. 
Шунинг учун ҳам осорларда шундай дейилган: «Оқил – нафсини 
бўйсундирган, ўлимдан кейинги ҳаёт учун амал қилган кишидир. Ожиз эса 
нафсу-ҳавосига эргашиб, Аллоҳдан хомхаёллик билан умидвор бўлган 
одамдир».
Умар розияллоҳу анҳу шундай дер эди: «Ҳисоб-китобга тортилишдан 
олдин ўзингизни муҳосаба қилиб олингиз, тарозига қўйилишдан олдин 
ўзингизни тарозига қўйингиз!» (Термизий ривояти: 4/550). 
Ҳасан Басрий раҳимаҳуллоҳ айтади: «Мўъмин кишига мудом ўзини 
муҳосаба қилган ҳолатида йўлиқасиз»; 
Яна айтади: «Банда яхшилик устида бардавом бўлади, модомики 
нафсидан унинг учун бир воъиз бўлса ва ўз-ўзини муҳосаба қилишга аҳамият 
берса». 
Маймун ибн Меҳрон раҳимаҳуллоҳ айтди: «Тақводор киши нафсини очкўз 
шерикдан кўра ҳам қаттиқ муҳосаба қилади» («Қалб касалликлари ва 
даволари» рисоласига қаранг). 
Инсон амал қилишдан аввал ўзини - ихлосида ва Аллоҳу Расулининг 
амрларига риоя қилишида муҳосаба қилади. Қалбини Аллоҳ учун ва Аллоҳ 
йўлидаги муҳаббатни рўёбга чиқаришида назорат қилади ва шунга мажбур 
этади, амални тугатганидан сўнг нафсини камчиликлари ва ихлосни комил 
қилмагани учун муҳосаба қилади.
Шубҳасиз, бу иккиси ҳам қалб касалликларини даволашда муҳим 
омиллардан биридир. Аллоҳ таоло айтди: «Бизнинг (йўлимиз)да жиҳод 

---

Доктор Носир Сулаймон Умар: Қалблар имтиҳони 
қилган — курашган зотларни албатта Фз йўлларимизга ҳидоят қилурмиз» 
(Анкабут: 69). 
3- Бошқа воситалар 
Масалан: илм, тақвони рўёбга чиқариш, тунги намозлар, дуони хусусан 
кечанинг охирги учдан бири қолганида кўп қилиш, чунки тунгги ибодатлар 
қабул бўлишга яқинроқ. Шунинг учун ҳам банда кечалари Аллоҳга кўпроқ 
тавба-тазарруда бўлсин, истиғфор айтсин. 
Фақир-мискинларга таом едириш, кийим кийдириш ва кўп садақа бериш 
ҳам шу воситалардандир. Аллоҳ таоло айтди: (Эй Муҳаммад соллаллоҳу 
алайҳи ва саллам), сиз уларни у сабабли поклашингиз ва тозалашингиз учун