|
A) O‘zbekiston Respublikasi hukumatining umumiy o‘rta ta'lim sohasidagi
ishlari.
O‘zbekistondagi barcha ta'lim muassasalarda ta'lim-tarbiya jarayoni davlat
tomonidan boshqariladi. O‘zbekistonda boshqarishning ilmiy asoslari paydo bo‘lishi
o‘zining tarixiy ildizlariga ega bo‘lgan. Uning asosiy tamoyillari shakllangani
Sohibkiron Amir Temur imperiyasi davrida to‘la ifodalandi. Bu davrda fuqarolarning
yuqori intizomi, xalqning ijtimoiy himoyasi va ravshanlik darajadagi boshqarish
tizimi, yosh avlodning savodxonligi, kasbga ega bo‘lishi, iqtidorli shogirdlarni tanlab
ijodiy o‘stirishiga intilgan davlatning taraqqiyoti o‘rta asr davridagi boshqarish
uslublari o‘zida eng ilg‘or g‘oyalarni mujassamlashtirilganidan darak beradi.
Boshqaruv tizimining samarali tashkil etilishi, uning negizida inson manfaatlari
yotganligi, davlat siyosatining boshqaruvga ijobiy ta'siri dunyoda buyuk davlat paydo
bo‘lishiga sabab bo‘lgan.
Ma'lumki, boshqarish deb, ko‘zda tutilgan maqsad uchun qilinadigan xatti-
harakatlar tushuniladi. Inson va jamiyatning har qanday harakati va harakatni
boshqarish tagida qo‘yilgan shaxsiy yoki ijtimoiy maqsad yotadi. Boshqarishda
boshqaruvchi tizim boshqariluvchi tizimga amal qilinadi. Shunday ekan, boshqarish
biror bir ish, xodisa, vaziyat, jarayonni davr talabiga mansubli bir tizimga
o‘zgartirishi, bir qolibga solishi uchun qo‘llaniladi. Boshqariluvchi ish, xodisa,
vaziyat, jarayon boshqaruvchi tizimning ta'sir ko‘rsatishiga amal qilishi kerak bo‘lgan
qonun-qoidalarga, boshqarish tamoyillariga bo‘ysinadi. Barcha sohalardagi, shu
jumladan, ta'lim-tarbiya islohotlarni amalga oshirishda boshqaruv apparatining roli
muhim ahamiyatga ega. Boshqaruv apparatining tuzilishi boshqaruv mexanizmlar
orasidagi bog‘lanishlari bilan paydo bo‘ladi. Boshqaruv apparatining tizimi bir-biri
bilan bog‘langan teng huquqli birikmalar va bo‘g‘inlar bilan to‘ldiriladi. Tashkiliy
qism boshqaruv tizimining asosiy tarkibiy qismi va negizi sifatida maydonga chiqadi
va mutaxassis kadrlarni boshqarish qonun-qoidalarini tartibga soladi. Shuning uchun
86
ham uning boshqaruv tizimidagi roli benihoya kattadir. Ta'lim-tarbiya jarayonini
boshqarish quyidagi tamoyillarga amal qiladi:
1. Demokratik munosabatlarni uyushtirish.
2. Har bir rahbar siyosiy rahbardir, u birinchi navbatda Vatan va jamiyat
manfaatidan kelib chiqib ish ko‘rishi
3. Ishni davlat xalq xo‘jaligi negizida rejali yuritish.
4. Ilmga asoslangan ish yuritish.
5. Kadrlarni to‘g‘ri tanlash va ularni to‘g‘ri boshqarish.
Boshqarishning vazifalari ham mavjud. Ular mutaxassislarning faoliyatini
boshqarishini ob'yektiv qonun-qoidalar talablariga va, chuqur qarasak, shu qonunlar
belgilab beradigan jamiyat taraqqiyoti talablariga muvofiqlashtirishdan iborat. Shu
sababli iqtisodiy-siyosiy qonunlarning mohiyatini, ularni amal qilish sharoitini bilish
ilmiy asosda boshqarishni tashkil etishning eng muhim omili hisoblanadi.
Boshqarishning quyidagi vazifalari amal qiladi:
1. Ishni rejalashtirish va uni jamoada muhokama qilib, tahlil qilish va
umumlashtirish;
2. Ishni reja asosida muvofiqlashtirish;
3. Tajriba-sinovlar asosida o‘zgartirishlar kiritish.
4. Ish bajarishini nazorat qilish.
O‘zbekiston Respublikasi “Ta'lim to‘g‘risida”gi qonunning 28-moddasida
“Ta'lim muassasasini uning rahbari boshqaradi. Ta'lim muassasalarida qonun
hujjatlariga muvofiq faoliyat ko‘rsatadigan jamoat boshqaruvi organlari tashkil etilishi
mumkin” deb takidlangan. Shunday ekan, ushbu ta'lim muassasalarining har biri
uning rahbari (direktor, rektor) boshqarishi belgilab qo‘yilgan. O‘zbekistonda ta'limni
boshqarish tizimi benihoyat yuksak ijtimoiy masala xisoblanib, davlat xarakteriga
ega. Bu jarayonga hamma hukumatning mahalliy organlari va ularning vakillari jalb
etiladi. Ishbilarmon doiralar, jamoat tashkilotlari va fondlar ta'limini boshqarishda
ishtirok etmaydilar. Ularning ishtiroki xalq ta'limini moliyaviy va moddiy jihatdan
ta'minlashga ma'lum darajada imkoniyat tug‘diradi.
Ma'lumki, O‘zbekiston Respublikasi “Ta'lim to‘g‘risida”gi qonunning 10-
moddasida ta'lim turlari bayon etilgan bo‘lib, unda maktabgacha ta'lim, umumiy o‘rta
ta'lim, o‘rta-maxsus, kasb-hunar ta'limi, oliy ta'lim, oliy o‘quv yurtidan keyingi ta'lim,
kadrlar malakasini oshirish va ularni qayta tayyorlash, maktabdan tashqari ta'lim
kabilarni o‘z ichiga olishi nazarda tutiladi.
Umumiy o‘rta ta'limini boshqarish O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi va
davlat qonunlari belgilaydigan vakolatlar doirasida faoliyat ko‘rsatuvchi davlat
organlari tomonidan amalga oshiriladi. Bunday davlat organlariga quyidagilar kiradi:
Butun O‘zbekiston Respublikasi xududida O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar
Mahkamasi va Qoraqalpog‘iston Respublikasi xududida Qoraqalpog‘iston
Respublikasi Vazirlar Kengashi;
87
Do'stlaringiz bilan baham: |
