Mental Arifmetika

          Mashqlar: har xil kun sanalar uchun 
       19-yanvar  2007-yil 
       14-fevral   2012-yil 
        20-iyun   1993-yil 
        1-sentabr 1983-yil 
        8-sentabr  1954-yil 
        19-noyabr  1863-yil 
         4-iyul  1776-yil 
         22-fevral  2222-yil 
        31-iyun 2468-yil 
         1-yanvar 2358-yil 
 
 
        Epilog:  Matematika  g’alati  narsalar  haqida  o’ylashimizga  yordam 
beradi. 
   “Skeptik  “  jurnalining  muharriri,  skeptiklar  birlashmasining  boshqaruvchi 
direktori  va  “Scientific  American”  redaktori  “Skeptik”  nomli  kolonkaning 
kunlik  boshlovchisi,  men  odamlardan  tonnalab  xatlar    xatlar  qabul  qilaman, 
o’zlarining antiqa tajribalari haqida xabar berishadi. (uyda bo’ladigan hodisalar, 
tushda o’limni his qilish) 

---

 
     Eng qiziqrlisi men uchun hayratlanuvchi hodisalardir. Aftorning fikrlari: agar 
men  “tabiiy”    tarzda  aniq  bo’lgan  hodisani  tushuntirib  davom  ettirib 
berolmasam, unda bu umumiy “ustki tabiiy” likda qolib ketadi. 
        Oddiy  hodisalarda,  odamlar  qachonki  tushlarida  yaqin  do’stlarini  yoki 
qarindoshlarini  o’limlarini  to’satdan  ko’rishganlaridan  so’ng,  ertasi  kuni 
kutilmaganda o’lim haqida xabar berishsa, “ Qanday o’xshashlik bular o’rtasida 
“ –deb mendan so’rashadi. 
      Bu yerda matematikada bizning  fikrlarimiz va argumentimiz rol o’ynashni 
boshlaydi. 
      Men  sizaga  bir  qancha  aniq  misollar  bermoqchiman,  men  oddiy 
matematikadan foydalanaman, ishimda tushuntirishda  menga yordam beruvchi, 
nega  odamlar  bilan  bunday  holatlar  yuz  berishini  tushuntirib  berishda  ham 
menga yordam beradi. 
      
Har  doim  ham  aniq  hodisalar  bilan  ham  to’qnasholmayman,  “katta  sonlar 
qonuni” deb nomlangan hayratlanarli prinsip ko’rsatadi-ki, kichik sonlar bilan 
bo’lgan hodisalardan ko’ra, katta  sonlar bilan bo’lgan hodisalarning javoblari 
hayratlantiradi.  Yoki  men  yoqtirgandek:  “  bir  Amerikada  kuniga  295  marta 
milliontada  ro’y beradi”. 
      Keling, o’limga bo’lgan tuyg’udan boshlaymiz. Mana katta bo’lmagan men 
o’rganagan hisob. Psixologlarning aytishicha O’rta Osiyodagi odamlar kuniga 
beshga yaqin tush ko’rar ekan, bu yiliga 1825 ta tushga to’g’ri keladi. Shunda 
ham agar biz o’ndan birini eslasak ham 182,5 bo’ladi, yiliga xotiramizda qolgan 
tushlar  soni  shuncha  bo’ladi.  Bizning  mamlakatimizda    295  million  odam 
yashaydi, bu shuni bildiradiki, 53,8 milliard tush yiliga xotirada saqlanib qoladi. 
Antrapologlar  va  sotsaloglarning  aytishicha,  biz  minimum  150  xil  odamni 
bilamiz ( ya’ni  150 xil ism, manzil, o’zlari bilan olib yuruvchi narsalarini) 295 
amerikalik  o’rtasidagi  insonlar  bilan  aloqa  44,3  milliard  shaxsiy 
munosabatdaligini bildiradi. AQSH dagi har yilgi o’lim ko’rsatgichi ( har qanday 
sabab, har qanday yosh) 0,008 yoki 2,6 millionni tashkil etadi.  
      Xatto meni sonlarim ham xato bo’lganida ham, fikr bunda yoqolmaydi. Olim 
hissi qanchalik reallikka yaqin? Xatto juda katta. 
      Qo’shimchapsixologik  faktor  “  aralash,  ko’z  nuriga  argument”    nomli  (bu 
qachonki yaqinlarimiz tomonidan berilgan og’riqlarimiz). 
To`raqulova 
 
 
 

---

 
 
 

---