6. Kartodiagramma usuli.
Biror siyosiy-ma'muriy yoki tabiiy chergaraga ega bulgan terrritoriyada vokera va
xodisalarning gerografik tarkalishini diogrammalar yordamida tasvirlanishi
kortodiagramma usuli deryiladi. Kortodiogramma statistik usul xisoblanadi.
Bu usul bilan turli xil kartalarni (tabiiy, iktisodiy, kishlok xujaligi va boshka) tuzish mumkin.
Masalan: bu usulda derngizlardagi ovlanadigan balik mikdori, kishlok xujaligida
foydalaniladigan err tarkibi, yillik yogin-sochin mikdori va boshka xil kartalarni tuzish
mumkin. Aloxida davlatlarning erki butun dunyoning iktisodiy kursatkichlari
kartodiaogaramma usulida yakkol kursatilishi mumkin. Masalan: dunyo buyicha
tayyorlanadigan yokilgi strukturasida ayrim davlatlarning yoki gruppa mamlakatlarining
xissasini diogramalar tuzib kursatish kulaydir. Bu usul iktisodiy kartalarni tuzishda kuprok
kullaniladi. Kartodiagrammada fakat bir kursatkichgina tasvirlanmasdan, turli soxalar xamda
ularning sitrukturasi xam tasvirlanishi mumkin. Masalan: elerktr enerrgiya ishlab chikarish
kartasida uning strukturasi, ya'ni gidroelerktr stantsiyalar, issiklik elerktr stantsilari, atom
elerktr stantsiyalar ishlab chikargan enerrgiya aloxida- aloxida diagramma bilan
tasvirlanadi. Kartodiagrammalar geromertrik shakillardan iborat bulib, tashki kurinishidan
berlgilar usulidagi berlgilarga uxshaydi. Lerkin bular orasida katta fark bor.
Berlgilar usuli, ilgari aytib utganimizderk, vokera va xodisalarning ma'lum bir joyga tergishli
ekanini, ya'ni anik urnini kursatsa, kartodiagramma vokera va xodisalarni maydon buyicha
mikdor yigindisini kursatadi. Kartodiagramma usulida deryarli xamma vakt absolyut
mikdor berriladi. Bunday kartodiagrammalarga strukturali kartodiagrammalar deryiladi, ular
terrritoriyaning xoxlagan joyida tasvirlanishi mumkin. Bulingan strukturalar ranglar yoki
shtrix chiziklar bilan ajratib kursatiladi. Kartodiagrammada vokera va xodisalarning
dinamikasi (usishi va pasayishi) xam kursatilishi mumkin. Bu usulda vokera va xodisalar bir
xil shaklda tasvirlansa, ularni takkoslash oson. Chergaralar kartodiagrammaning asosiy
elermerntlaridan biri bulib, u anik ukiladigan kilib berriladi. Kartodiagramma vokera va
xodisaning xakikiy urnini kursata olmasligi xam mumkin. Ba'zan unda tasvirlangan
kursatkich boshka joyda xam berriladi. Xususan, Korakalpogiston rerspublikasida
xaydaladigan err, olingan paxta va sholining yalpi xosilini kursatish kerrak bulsa,
diagramma shakli xuddi shu ekinlar ekiladigan joyda tasvirlanishi mumkin. Agar
Armanistonda xaydaladigan yaxlit err maydonini kursatish joyiz bulsa, togli joylarga xam
shakl kuyish lozim. Kartodiagrammalarning mazmuni kartaning lergerndasida berriladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |