Termiz davlat universiteti topografiya asoslari va kartografiya


Maktab uglomerri va uning kullanilishi



Download 1,41 Mb.
Pdf ko'rish
bet77/114
Sana16.09.2021
Hajmi1,41 Mb.
#176049
1   ...   73   74   75   76   77   78   79   80   ...   114
Bog'liq
topografiya asoslari va kartografiya

 
Maktab uglomerri va uning kullanilishi 
1963 yildan buern maktablarda matermatika va gerografiya darslarida joyda xar xil ulchash 
ishlarini bajarish uchun univerrsal asbob maktab uglomerri ishltiladi. Bu asbobni 
gerografiya ukituvchisi F.N.Kalinin yasagan. 
Uglomerr tomonlari 20 sm, kalinligi 2 sm taxtadan ishlagan bulib uning urta kismi radiusi 6 
sm ga terng kilib doyra shaklida uyilgan va unga limb chizilgan. 
Limb 360° ga bulinib, xar 10° da kiymati yozib kuyilgan. Limbning urtasidagi sterrjernga 
erkin aylanadigan strerlka urnatilgan. Strerlkaning bir uchi erngilrok, ikkinchi uchi ogirrok 
kilib ishlagan bulib, bu strerlka yordamida verrtikal burchaklar ulchanadi.Uglomerr 
taxtachasi ustiga kompas verrtikal va gorizontal adilaklar, kuz dioptiri va prerdmert dioptiri 
urnatilgan bulib, astrolyabiyadagiderk gorizontal burchaklarni ulchashga imkon berradi. 
Uglomerrlarning bir kirrasiga ingichka kurish trubasi urnatilgan, bu orkali verrtikal 
burchaklar ulchanadi va niverlir rerykasi bilan nisbiy balandliklar aniklanadi. Trubaning 
ikkinchi tomoni urtasiga gorizontal ip tortilgan, bu ip prerdmert dioptiri vazifasini utaydi, 
niverlirlashda esa niverlir trubasidagi gorizontal ip vazifasini bajaradi. Niverlirlashda 
uglomerr taxtachasiga urnatilgan adilakning pufakchasi naychaning urtasiga kerltirilib, 
sung rerykadan xisob olinadi. Niverlirlash bir tomonlama reryka bilan bajariladi va 
niverlirlash natijalari jurnalga yozib boriladi. 
Uglomerrning ung tomoni kirrasiga sm va mm larga bulingan mertall lineryka , uning 
ustida u yok - bu yokka surish mumkin bulgan siljitgichlar urnatilgan. Borib bulmaydigan 
masofalarni uglomerrning bu kismi yordamida aniklanadi. Masofalarni aniklash uchun 
uzokdagi prerdmertning balandligi ma'lum bulishi kerrak. 
Uglomerr taxtachasining turt burchagiga mixchalar (markazdan bir xil masofada) kokilgan. 
Bu mixchalar yordamida uglomerr ekkerr urnida ishlatiladi. Uglomerrdan foydalanishni 
osonlashtirish maksadida orkasiga xar xil shakllar va xisoblash formulalari berrilgan. 
Uglomerr, umuman, univerrsal asbob bulib undan niverlir, ekkerr, eklimertr, astrolyabiya va 
dalnomerr sifatida foydalaniladi. 
 
Tayanch suzlari. 
Perrperndikulyar, kvadrat yasash, 90-gradusli burchak, gorizontal, limb, dioptirlar, masshtab, 
usturlab, balandlik, gorizontal va verrtikal burchaklar va ularni ulchash, uchburchaklar xosil kilish, 
maydon va marshrut plani, kersishtirish va kutbiy uerl, markazlashtirish. 
 
 
 


 
 
 
71 
 
 
 
 

Download 1,41 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   73   74   75   76   77   78   79   80   ...   114




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish