Muhandislik -geologik tadqiqotlar

35.7. Rekul’tivatsiya 
Rekul’tivatsiya  deganda  -  bo’zilgan  halq  xo’jaligi    yerlarini  qayta  tiklash 
yoki  yerning  ustki  mahsuldor  qatlamini  qayta  tiklash  ishlari  tushuniladi. 
Vaqtinchalik 
foydalanishga 
olingan 
yer 
maydonida 
burg’ilash 
ishlari 
boshlanmasidan  oldin,  yerning  ustki  mahsuldor  qismi  0,2  metr  qalinlikda  yig’ib 
olinadi  va  sxemada  ko’rsatilgan  joylarda  to’plab  quyiladi.    Yig’ilgan  mahsuldor 
tuproq  qalinligini  saqlashda  shunday  joy    tanlanishi  kerakki,  bu    joy  yoki  syoki 
ko’tarilgan,  qatlam  suvlari    oqib  kelishi  havfi  bo’lmagan  joylar  bo’lishi  kerak. 
Foydalanishga  olingan  maydonni  har  bir  qismi  toshlardan,  metall  bo’laklaridan 
tozalanadi va territoriya tekislanadi. Kimyoviy reagentlarni saqlash uchun mahsus 
saroylardan    foydalaniladi.  Quduqning  ustki  qismi  (ust’ya)  1,5  x  1,5  metr 
kattalikda sementlanadi. 

---

269 
 
Qurilish  ishlari  tugagandan  so’ng  quduq  konservatsiya  qilinadi  yoki 
tugatiladi.  Burg’ilash  uskunasi  qismlarga    ajratiladi  va  boshqa  joyga  o’rnatish 
uchun olib chiqib ketiladi. Quduqdagi burg’ilash eritmasi ham boshqa quduqlarda 
ishlatish uchun    olib chiqib ketiladi. Burg’ilash  uskunasi ostidagi  fundament ham 
bo’zib  olinadi  va  kerakli  joyga  ishlatish  uchun  olib  chiqib  ketiladi.  Burg’ilash 
uskunalaridan  tozalangan  yer  maydoni  texnik    va  biologik  rekul’tivatsiya  yo’li 
bilan  shunday  holga    keltiriladiki,  bu  yerda  kelgusida  ekin  ekish  ishlarida 
foydalansa bo’ladigan holga kelishi kerak. 
Yonuvchi-moylovchi  materiallarni shimib  olgan tuproq    qismi  yig’ib  olib, 
kimyoviy  reagentlar  to’kilib  ishdan  chiqqan    tuproq  qismi  ham  yig’ib  olinib 
ko’mib  tashlanadi  yoki    ekspeditsiyaning  axlat  to’kadigan  joylariga  olib  chiqib  
tashlanadi.  Yonuvchi-moylovchi  materiallarning  ishga  yaroqli    qismini  qayta 
ishlatish maqsadida olib chiqib ketiladi, ishga  yaroqsiz qismi esa yoqib yuboriladi. 
Metallolom va quvur  mahsulotlarining qolgan qismi bir joyga yig’iladi va 
olib chiqib ketiladi. 
Vaqtinchalik qurilmalar (saroylar, omborlar,  bostirmalar) bo’zib olinadi va 
qayta ishlatish uchun olib chiqib  ketiladi. Dizellar saroyi, nasoslar bloki va tuproq  
aralashtirgich  ostidagi  0,1-0,15  metr  qalinlikdagi  tuproq  yig’ib    olinadi  va  shlam 
omborlarida kumib tashlanadi. Yerdan qazilgan  shlam omborlari GOST 41-98.01-
74  talablariga  javob  bergan  holda  ko’mib  tashlanadi.  Qattiq  holdagi  organiq 
chiqindilar (yog’och materiallari, qog’oz qoplar va boshqalar) mahsus belgilangan  
joylarda, yong’in havfsizligiga rioya qilgan holda yoqib  yuboriladi. 
Ish  jarayonida  bo’zilgan  yer  uchastkasi  tekislanadi  va  oldingi  holiga 
keltiriladi. Burg’ilash ishlarini boshlashdan  oldin yig’ib, to’plab qo’yilgan tuproq 
qatlami  o’z  joyiga      keltiriladi.  Quduq  ustiga  kattaligi    1x1  metr  bo’lgan  beton 
tumba  va  quduq  nomerini,  qachon  burg’ilanganini,  quduqni  burg’ilagan 
ekspeditsiyaning  nomi  yozilgan  temir  reper  o’rnatiladi.  Suv  tarmoqlari  bo’zib 
olinadi  va  olib  keluvchi  yo’llar  rekul’tivatsiya  qilinadi.  Buzilgan  yerlarni 
rekul’tivatsiya qilish jarayonida quyidagi transportlar ishlatiladi: 
- «Belarus’» ekskavatori; 

---

270 
 
- Yer ishlarini bajarishda ishlatiladigan bul’dozer, 
- SA-320 sementlash agregati,  
- Yuvuvchi transport. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

271