Muhandislik -geologik tadqiqotlar

 
2.2.Yer sharining tuzilishi, tarkibi 
Yerning  tuzilishini  o’rganish,  katta  ilmiy  va  amaliy  ahamiyatga  egadir. 
Yerda sodir bo’ladigan zilzilalarni, yerni massasini va zichligini o’rganish asosida, 
yerning  yadro, (o’zak), oraliq qobiqlari,   mantiya  va  yerning po’sti  – litosferadan 
tuzilganligi ma’lum bo’ldi (2.1-rasm.). 

---

15 
 
 
2.1-rasm. Yerning tuzilshi 
   
Yerning  ustki  qismi,  suv  qobig’i  (gidrosfera),  biosfera,  (organizmlar 
yashash  sferasi)  va  atmosferadan  iborat.  Burg’u  quduqlar  yordamida  yerning  eng 
chuqur  kovlangani  12  km    bo’lib,  (Kola  yarim  orolida)  undan  chuqurroq  qismini 
faqat  maxsus  fizikaviy  usul  bilan  o’rganish  mumkin.    Yer  sharini      tashqi 
tomondan  o’rab  turgan  birinchi  qatlam  -  atmosfera  yoki  havo  qatlami  bo’lib,  
qalinligi 500 dan  3000 km gacha bo’lishi mumkin.. 
Atmosfera  uch  qatlam  -  troposfera,  stratosfera  va  ionosferadan  tuzilgan. 
Troposfera  -  atmosferaning  yerga  yaqin  qismi  bo’lib,  qalinligi  6  km  (qutbda)  va 
15-18 km (ekvatorda) ga teng. Yer yuzasidagi eng yuqori harorat Liviyada bo’lib, 
(soyada 58
0
C), O’zbekistonda, Termizda (soyada 50
0
C), eng past kuzatilgan sovuq 
esa Antarktida (-87
0
C) va Yoqutistonda (-71
0
 C) kuzatiladi. 
Quyi  qatlamlarda    «Temperatura  inversiyasi»  bo’ladigan  (harorat  ortib 
boradigan) joylarni hisobga olmaganda, temperatura pasayib boradi va minimumga 
yetadi,  undan  yuqorida  esa  temperatura  yana  bir  oz  ko’tariladi  va  o’rganilgan 
balandlikka qadar deyarli o’zgarmaydi. 

---

16 
 
    Yer sirtidan ko’tarilgan sari bosim quyidagicha o’zgaradi: