Республики узбекистан

2. Funksional sxemalarni loyihalashda texnologik jihoz, uskuna va 

kommunikatsiyalarni ifodalash 

 

Funksional  sxemada  texnologik  jarayon  odatda  yordamchi,  ikkinchi  darajali  apparatlarsiz, 

soddalashtirilgan holda ko„rsatilib, chizmaning yuqori qismida keltiriladi va texnologik ob‟ektning 

ishlash  prinsipi,  avtomatika  vositalari  bilan  munosabati  haqida  to„la  tasavvur  berishi  kerak; 

texnologik  jarayonga  tegishli  truboprovodlarga  o„rnatiladigan  rostlovchi  organ,  armaturalarning 

faqatgina nazorat va avtomatik rostlashda qatnashadiganlarigina ko„rsatiladi. 

---

 

25 

Suyuqlik  va  gazlarning  texnologik  kommunikatsiya  va  truboprovodlari  DS2.784-70  ga 

muvofiq  ifodalanadi,  ya‟ni:  suv  (-1-1-)  yoki  ko„k  rangda,  bug„  (-2-2-)  yoki  qizg„ish,  azot  (-4-4-) 

to„q sariq, kislorod (-5-5-) yashil rangda va hokazo. Kommunikatsiyalarga muhit tasnifiga muvofiq 

yanada  aniqlik  kiritish  maqsadida  raqam  bilan  birga  harf  indeksi  ham  qo„llanilishi  mumkin; 

masalan:  toza  suv-1

t

,  qizdirilgan  bug„-2

q

,  boyitilgan  bug„-2

b

,  va  shunga  o„xshash.  Odatda 

kommunikatsiyalarni  raqamli  yoki  rangli tasvirlash  murakkab  texnologik  jarayonlar  uchun  tavsiya 

etilib, soddalarida qo„llanmasa ham bo„ladi. 

 Kommunikatsiya  va  truboprovodlarning  chizmalaridagi  qalinligi  0.5  dan  to  1.5  mm  gacha 

bo„lib,  ularning  vazifasiga  qarab  qalinligi  turli  bo„lishi  mumkin;  masalan,  kollektor,  magistral 

truboprovodlarni 1-1.5  mm qalinlikda ko„rsatish mumkin. Texnologik truboprovodlarning ulanishi 

va kesilishi 6-rasmda ko„rsatilgan. 

     

a)                                                b)                                                 v) 

 

 

 

6-rasm.  Texnologik  truboprovodlarni  fuksional  sxemalarda  ifodalanishi:  a,  b-ulanganda;  v-

kesishganda. 

 

Texnologik jarayonning  jihoz,  uskuna  va apparatlari  chizmada  0.2 dan  to  0.5 mm qalinlikda 

chizilib,  ularning  o„lchamlari  orasidagi  nisbat  (masshtabsiz  chizilgan  taqdirda  ham)  saqlanishi 

kerak. Har bir uskuna oldiga uning nomi yoki (jarayon murakkab bo„lsa) arab raqamlarida pozitsion 

belgisi  qo„yilishi  lozim.;  harf-raqam  usulini  ham  qo„llash  mumkin,  masalan:  s-5,  n-7,  i-3,  bunda 

harflar  uskuna  nomini  bildiradi  (s-sig„im,  n-nasos,  i-isitgich),  raqam  esa  shunday  apparatlar 

majmuasining  tartib  nomerini  ifodalaydi.  Apparatlar  raqam  bilan  belgilanganda  chizmaning  bo„sh 

erida apparat nomlari ko„rsatilgan jadval berilishi kerak.