O’zbekiston Oliy va o’rta mahsus ta’lim vazirligi Toshkent davlat sharqshunoslik instituti

TAYANCh IBORALAR 
1. Sifatdosh. 
2.  
Aniq daraja sifatdosh. 
3.  
Majhul daraja sifatdosh. 
4.  
Hosila boblarida sifatdoshlar. 
5.  
Aniqlovchi. 

---

 
 
 
80
 
 
 
ADABIYOTLAR 
 
1.  
Arab tili grammatikasi. Ibrohimov N. Yusupov M. T-97y. 384-386 betlar. 
2.  
Arab tili.  Talabov E.  Toshkent 1997 y.  384-352 betlar. 
 
 
 
 
 
 
 

---

 
 
 
81
 
 
 
6.1.-6.6. FE’L
 
 
REJA 
1. Fe’l haqida umumiy ma’lumot 
2. Fe’l zamonlari haqida. 
3.  Uch o’zakli fe’llarning o’tgan zamoni 
4. O’tgan zamon fe’li haqida 
5. I bob fe’llarining tuslanishi. 
 
Arab tilidagi fe’llarning infinitiv (noaniq) shakli yog’. Shuning uchun Yevropa va 
rus  tillaridagi  darsliklarda  va  luqatlarda  shartli  infinitiv  shaklida  fe’lning  3-shaxs, 
muzakkar, birlikdagi shakli beriladi. 
Masalan:   
 
برك ، حرف ، بتك  
Uch o’zakli fe’llarning 1 bobi 
 لعف vaznida bo’ladi. 
Masalan:   
  لُع رف ،  لِع ف ،  ل ع رف  
Shu  bob  fe’llarining  80  foizi  mana  shu  vaznda  bo’ladi.  Bundan  tashqari 
  لرُع رف ،  لرِع ف 
vaznidagi fe’llar ham bor.  
Masalan:   
برك ، حرف 
  لرر ع رف  vaznidagi  fe’llarning  ba’zisi  o’timli,  ba’zilari  o’timsiz  bo’ladi.  Ammo    لررُع رف 
vaznidagi fe’llar doimo o’timsiz bo’ladi.  
Masalan:   
  رُرب ك  
Ba’zi  o’timsiz  fe’llar  predloglar  yordamida  2-  va  4-  boblarda  o’timli  bo’ladi. 
Masalan: 
 
  بر ه ذ –     ِب  بر ه ذ «ketmoq»-o’timsiz, «olib ketmoq»-o’timli. Uning 
ta’rifi shunday: 
O’tgan  zamon  fe’li  bir  ish-harakatning  o’tgan  zamonda  bajarib  bo’linganligiga 
dalolatdir. Uning ajratib turadigan alomati birorta harakatli va sukunli muannas 
  ْت - 
sini qabul qilishidir. Masalan: 
 ُتْب ت ك  
Bu 
 ت larni «لرعافلا ءات» - «bajaruvchi  ت« deb ataladi. Muannas  ت sini sukunli bo’lsin 
deb  shart  qilinishiga  sabab  shuki,  harakatli  muannas 
 ت ham  ت kabi. Ammo bu  ت 
fe’lning alomati emas.  
O’tgan zamon fe’lini inkor qilish uchun 
 ام inkor yuklamasi ishlatiladi. 
Masalan:   
 بررتك اررم  .  Unga  kirgan   اررم  yuklamasi  ish-harakatning  allaqachon 
bajarib bo’linganligini bildiradi. 
 
SAVOLLAR: 
1.  Fe’llar deb nimaga aytiladi? 
2.  Fe’lning nechta zamoni bor? 
3.  O’tgan zamon fe’li qanday tuslanadi? 
4.  1-bob fe’lining kichik tuslanishi qanday? 

---

 
 
 
82