O’zbekiston Oliy va o’rta mahsus ta’lim vazirligi Toshkent davlat sharqshunoslik instituti



Download 2,19 Mb.
Pdf ko'rish
bet29/93
Sana14.09.2021
Hajmi2,19 Mb.
#174459
1   ...   25   26   27   28   29   30   31   32   ...   93
Bog'liq
arab tili fanidan 22.05.00. sharq filologiyasi bakalavriaturasining i-iv kurslari uchun maruza matnlari (1)

TAYANCh IBORALAR 
 
1.  
Olmosh 
2.  
Kishilik olmoshlari  
3.  
Birikma olmoshlari 
4.  
Ko’rsatish olmoshlari 
5.  
So’roq olmoshlari 
 
ADABIYOTLAR 
 
1.  Ibrohimov. N.I. «Arab tili grammatikasi» T. 1997. 
2.  Kovolev. Sharbatov «Uchebnik arabskogo yaz’ka» M., 1998. 
3.  Holidov B.Z. «Uchebnik arabskogo yaz’ka» T., 1991. 
4. Talabov E.T. «Arab tili darsligi» T. 1995. 


 
 
 
63
 
 
 
4.3.4.- 4.3.5. SON 
REJA 
1.  Arab tilida son. 
2.  Sanoq sonlar va tartib sonlar 
3.  1-10 gacha bo’lgan sanoq sonlar 
4.  11-19 gacha bo’lgan sanoq sonlar 
5.  Yuzliklar va mingliklar 
 
 
Arab  tilida  ham  sonlar  sanoq  va  tartib  sonlarga  bo’linadi.  Sanoq  sonlar  ham, 
tartib sonlar ham, raqamlarni ifodalovchi quyidagi so’zlar yordamida yasaladi: 
Raqamlar                      Mz.                              
 
Mn. 
Bir 
 
 
 
 دحاو   
 
 
 
ةدحاو 
ikki 
 
 
 
 نانثا   
 
 
 
ناتنثا 
uch 
 
 
 
ثلاث   
 
 
 
ةثلاث 
to’rt 
 
 
 
عبرأ   
 
 
 
ةعبرأ 
besh 
 
 
 
سخم   
 
 
 
ةسخم 
olti 
 
 
 
تس   
 
 
 
ةتس 
yetti 
 
 
 
عبس   
 
 
 
ةعبس 
sakkiz   
 
 
 ٍناثم   
 
 
 
ةيناثم 
tog’qiz  
 
 
عست   
 
 
 
ةعست 
o’n 
 
 
 
 رشع   
 
 
 
ةرشع 
yigirma  
 
 
نورشع   
 
 
 
نورشع 
o’ttiz   
 
 
نوثلاث   
 
 
 
نوثلاث 
qirq 
 
 
 
نوعبرأ   
 
 
 
نوعبرأ 
ellik 
 
 
 
نوسخم   
 
 
 
نوسخم 
oltmish  
 
 
نوتس   
 
 
 
نوتس 
yetmish 
 
 
نوعبس   
 
 
 
نوعبس 
sakson   
 
 
نوناثم   
 
 
 
نوناثم 
tog’son  
 
 
نوعست   
 
 
 
نوعست 
yuz 
 
 
 
)ةئام( ةئم  
 
 
 
)ةئام( ةئم 
ming   
 
 
فلأ   
 
 
 
فلأ 
million  
 
 
نويلم   
 
 
 
 ويلم
ن  
milliard 
 
 
رايلم   
 
 
 
رايلم 
Eslatma.    Bu  sonlar  ichidan 
ىدرحإ -kelishikda turlanmaydigan so’z, نارنثا - نارتنثا 
ikkilik soni kabi turlanadigan so’z, 20 dan 90 gacha sonlar muzakkar tog’ri  ko’plik 
kabi, qolganlari esa uch kelishikli so’zlardir.  


 
 
 
64
 
 
 
درحأ so’zi gapda  «kimdir» gumon olmoshi yoki  inkor gaplarda  «hech kim» 
ma’nosida ham ishlatiladi. Masalan:  
دحأ نِءاج    -   Oldimga kimdir keldi. 
دحأ نِءاج ام  -   Oldimga hech kim kelmadi.  
 
1 dan 10 gacha sanoq sonlar 
 
1  va  2  sanoq  sonini  ifodalash  uchun  sonni    iishlatmaslik  mumkin,  chunki 
birlik va ikkilik grammatik kategoriyasi predmetning bitta yoki ikkitaligini  ko’rsatib 
beradi. Mas.,  
باتك- kitob  yoki bitta kitob,  
ناتلمَ - Ikkita jurnal. 
Lekin  predmetning bitta yoki ikkitaligi ta’kidlanishi kerak bo’lsa, 
درحاو (ةدرحاو), 
نارنثا (نارتنثا) sonlari sanalmish otdan keyin qo’yiladi va sanalmish ot bilan  moslashgan 
aniqlovchi kabi to’rt jihatdan moslashadi. Mas.,  
دحاو باتك لي          - menda bitta kitob bor. 
ةقيقح دحاولا باتكلا في - Bitta kitobda haqiqat bor. 
 ترشا
ادحاو اباتك تي      - Bitta kitob sotib oldim. 
ناتلاقم ينتنثلاا ينتللمجا في  - Ikki jurnalda ikki maqola bor.  
  
3-10 gacha bo’lgan sonlar sanalmish bilan ikki usulda birikadi: 
1.  
Son bilan sanalmish ot izofa tashkil etadi. Bunda son muzof ilayhi, bo’lib 
keladi.  Son  sanalmish  ot    birligining  jinsiga  teskari  jinsda  keladi.,  sanalmish  ot  esa, 
noaniq holatda  ko’plikda keladi. Mas.,  
 ٍتويب ُةعبرأ  - to’rtta uy, 
 ٍفرغ ُعبس   - yettita hona, 
 ٍمايأ ةرشع    - o’n kun, 
8  soni  muannas  ot  bilan  ishlatilganda,  kelishiklarda   
 ٍلارع so’zi kabi turlanadi. 
Mas.,  
تاعاس نِاثم  - 8 soat. 
تاعاس نِاثم في  - 8 soatda  
تاعاس نِاثم انرظتنا  - 8 soat kutdik. 
Izofa  qoidasiga  muvofiq  gapdagi  bajarayotgan    vazifasiga  qarab,  sonning 
kelishigi o’zgaradi, holos. Mas.,  
بلاط  ٍفرغ ِعبرأ في       - To’rtta honada studentlar bor. 
 ٍتويب ةعبس ةعمالجا تترشا - Universitet yettita uy sotib oldi.  
 ٍمايأ ةرشع ةيوتشلا انتلطع   - Qishki kanikulimiz o’n kun. 


 
 
 
65
 
 
 
 Umumiy  qoidaga  binoan  bunday  izofalar 
نرم  predlogi  yordamida  ajratilishi 
ham mumkin. Mas., 
عبرأ تيأر
بلاطلا نم ة
 - To’rt studentni ko’rdim. 
3-10 gacha bo’lgan ma’lum  sonni bildirgan «bir necha» so’zi ham (
ةعرضب ، عرضب)  
sanalmish ot bilan 3-10 gacha bo’lgan son kabi izofa hosil qiladi. Mas.,   
 
   ٍمايأ ةعضب - bir necha kun 
     ٍلايل ُعضب - bir necha tun 
 
2. Avval sanalmish ot, so’ng son keladi. Bunda ham sonning jinsi sanalmish 
otning  jinsiga  teskari  bo’lishi  shart.  Gapdagi  vazifasiga  qarab  ikkovining  kelishigi 
o’zgarishi mumkin. Mas: 
 ملاسلإل ةسملخا ناكرلأا  - Islomning beshta rukni 
        ةسملخا تاولصلا
 
   - Besh vaqt namoz 
 

Download 2,19 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   25   26   27   28   29   30   31   32   ...   93




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish