- xavflarni identifikatsiyalash, ya'ni xavflarning sonli tavsifi va kelib chiqish nuqtalarini
- foyda va harajatni taqqoslash asosida xavflardan himoyalanish;
- mumkin bo‟lgan salbiy xavflarni (qolgan xavf-xatar konsepsiyasidan kelib chiqqan holda)
bartaraf qilish.
Kishilik jamiyatini rivojlanish tarixining eng dastlabki bosqichlarida faoliyat sharoitlariga
e'tibor qaratilgan, shu jumladan inson sog‟lig‟ini saqlash masalalari ham ko‟rilgan. Xavfsizlik
haqidagi rivojlanishga ayrim misollar keltirsak: Aristotel (bizning eramizdan 384-322), Gippokrat
(b.e. 460-377) va boshqa olimlarning asarlarida mehnat sharoiti masalalari o‟rganilgan. Tiklanish
davrining buyuk tabibi Parauels (1493-1541) o‟zining asarlarida tog‟ ishlari bilan bog‟liq bo'lgan
xavflarni o'rganadi. Nemis shifokori va metallurgi Agrikola (1494-1555) o'zining “Tog‟ ishlari”
asarida Hayot faoliyati xavfsizligi masalalarini bayon qilgan. Italyan shifokori Ramassini (1633-
1714) kasbiy gigiyena faniga asos solib, "Kulollar kasalliklari" kitobini yozdi. Rus olimi
Lomonosov M.V. (1711-1765) tog‟ ishida mehnat xavfsizligi bo‟yicha asos soluvchi asarini yozadi,
akademik Ligachev V.A.ning asarlari texnosferaning xavfsiz rivojlanish muammolariga
bag‟ishlangandir.
Mehnat jarayonida insonning xavfsizligini, sog„ligi va ish qobiliyatini saqlashini
ta‟minlaydigan, qonunchilik hujjatlari va ularga mos ijtimoiy–iqtisodiy, texnikaviy, gigiyenik va
tashkiliy tadbirlar tizimi Hayot faoliyati xavfsizligi deyiladi.
«Hayot faoliyat xavfsizligi» fanining asosiy maqsadi ishlab chiqarishda xavfsiz texnologik
jarayonlarni va mashina-mexanizmlarni qo„llash, xavfsiz ish sharoitlarini yaratish yo‟li bilan
ishchilarning hamda shu hududda yashayotgan aholining xavfsizligini ta‟minlashning nazariy va
amaliy bilimlariga ega bo„lgan mutaxassis kadrlarni tayyorlashga qaratilgan.
Bizning Davlatimizda xavfsizlik va sog„lom mehnat sharoitlarini yaratish umumdavlat
masalalaridan biri bo„lib hisoblanadi. Bu borada korxona va tashkilotlar ma‟muriyati bilan kasaba
uyushmalari qo„mitalari kelishgan holda turli xil shartnomalarni ko„plab amalga oshirayotganligini
alohida ta‟kidlash mumkin.
«Hayot faoliyat xavfsizligi» fanining muhim vazifasidan biri – bo„lajak har bir mutaxassis
kadrlarga, xavfli omillar, ularni kelib chiqish sabablarini, xavfsiz mehnat qilishni davlat tomonidan
huquqiy himoyalanganligi, hayot faoliyati xavfsizligi qonuniyatlari, ishlab chiqarish xavfsizligi
masalalarini yechish usullarini o„rgatish, ularni ishlab chiqarishda yoki mehnat faoliyatida
shikastlanish va kasb kasalliklariga qarshi ko„rashish, yongin va portlash hodisalarining oldini olish
choralari hamda favqulodda holatlarda aholining faoliyat xavfsizligini ta‟minlash tadbirlari bilan
bo„lajak mutaxassislarni tanishtirishdan iborat.
HFX fani o„qish va o‟rganish natijasida bakalavr mutaxassislarni Davlat ta‟lim standarti
(DTS) talabi bo„yicha qo„yidagi ko„nikmalarga ega bo‟lishi shart.
–HFX ning nazariy asoslari;
–Xavf tog‟risida tushunchalar, xavfli omillarning kelib chiqish sabablari;
–Mehnat xavfsizligini huquqiy asoslari;
Tasavvurga ega bo„lish kerak:
–zararli va zaharli moddalar hamda ulardan himoyalanish choralarini;
–ishlab chiqarishda Hayot faoliyati xavfsizligi;
–elektr tokining odam organizmiga ta‟siri;
–favqulodda vaziyatlardan, tabiiy ofatlardan himoyalanish usullariga;
Bilishi va qo„llay olishi kerak:
–yong‟inni uchirish vositalarini qo„llashni;
–shaxsiy himoya vositalardan foydalanishni;
–jarohatlanganlarga birinchi tibbiy yordam ko„rsatishni.
Hаyotiy jаrаyondа insоnni аtrоf-muhit vа uning tаshkil etuvchilаri bilаn o‟zаrо tа‟siri
Y.N.Kurjаkоvskiyning «Hаyot fаqаt mоddаlаr, enyergiyalаr vа infоrmаtsiyalаr оqimlаrini tirik tаnа
оrqаli hаrаkаti jаrаyonidа mаvjud bo‟lа оlmаydi» dеgаn hаyotni sаqlаsh qоnunigа mоs hоldа
elеmеntlаr оrаsidаgi mоddаlаr mаssаsining, bаrchа turdаgi enyergiyalаr vа infоrmаtsiyalаrning
оqimlаri tizimigа аsоslаngаn. Hаyotni sаqlаsh qоnunidаgi оqimlаr insоngа o‟zini оziq-оvqаtgа,
suvgа, hаvоgа, quyosh enyergiyasigа, o‟rаb turgаn muhit hаqidаgi infоrmаtsiyalаrgа bo‟lgаn
