Ғ. м. қосимов менежмент ўзбекистоп Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги упиверситетлар ва олий техника

14.3. Одат, қониқиш ва унумдорлик
Автократ одати билан инсоний муносабат нуқтаи 
назаридан ёндашиш орасида фарқ борлиги аниқлан- 
ган вакл'дан буён қайси бир одат яхшилиги ҳақида 
баҳс давом этади.
Автократ ва ишга қаратилган усул тарафдорлари 
қуйидагиларни маъқуллайдилар:
- автократли раҳбарлик қилиш, айниқса диктатор- 
ликка мойил бўлса, самаралироқ, чунки раҳбарнинг 
шахеий амалдорлиги кучаяди ва шу билан унинг бўйсу- 
нувчиларга таъсир этиш имкони ортади, ташкилот 
мақсадларига эришищда уларни мажбур қилади;
— ишга жалб этиш энг юқори унумдорлик бера­
ди, чунки раҳбар меҳнат унумдорлигини ошириш 
учун кўпгина ишлар қилиши мумкин, шу билан бир 
вақгда раҳбар инсон табиатини ўзгартиришга ожиз.
Авторитар раҳбар раҳбар одати билан унумдорлик 
орасидаги ижобий боғланиш ҳар қандай ҳолатларда 
ҳам тўғри деб ҳисоблайди.
Инсоний муносабат нуқтаи назаридан ёндашувчи 
рақбар ёки одамга қараб иш кўрадиган, демократ 
раҳбар тарафдорлари қуйидагиларни маъқуллайдилар:
201
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

— агар ўз вақтида тадбирлар қўлламаса, ижрочи- 
нинг амали шу даражада ортиши мумкинки, раҳбар- 
нинг таъсирини йўққа чиқаради ва таш килотда 
қўшимча муаммо келтириб чиқаради;
— инсоний муносабат нуқтаи назаридан ёндашиш 
одамларнинг ўз ишини билиб бажариши, энг юқори 
самарадорликка эришиш режасини ходимларнинг ўзи 
туза олгани учун энг юқори унумни таъминлайди. Са- 
марадорликни юқоридан мажбур қилиш, аксарият, 
қаршиликка учрайди, ҳатто уни йўққа чиқаради. Бун­
дан ташқари, инсоний муносабат нуқтаи назаридан 
ёндашиш одати ходимларда қониқишни орттиради.
Қониқиш билан унумдорлик орасида сабаб муно­
сабати мавжуд, шу боис демократик ёки инсонга 
йўналтирилган одат, авторитар ёки якка ҳокимлик 
қилувчи раҳбарга қараганда афзалроқ. Улар бундай 
мулоҳаза қиладилар:
Раҳбар 
Қ ониқиш га 
Таш килот
Демократик одат тўғри қўлланилса, қониқиш дара- 
жасини доимо оширади, ўз навбатида юқори қониқиш 
доимо юқори меҳнат унумдорлигига олиб келади.
Маълумки, раҳбар одати, қониқиш ва унумдорлик- 
лар орасидаги ўзаро муносабат муайян шароитда ўзга- 
ради, шу сабабли уни узоқ ва кенг эмпирик тадқиқот 
ёрдамида аниқлаш мумкин. Раҳбарликда, бошқариш 
вазифаларини бажаришда раҳбар истиқболли йўна- 
лишни танламоқ учун ҳолатни таҳлил қилади.