|
3-ВOB. IQTISODIY O’SISHNI TA’MINLASHDA SOLIQ SIYOSATINI
OQILONA YURITISH MASALALARI
3.1. Kichik biznes sub’ektlarini soliqqa tortishni takomillashtirish
yo’nalishlari
Kichik biznes va xususiy tadbirkorlik bozor iqtisodiyotining zarur elementi
hisoblanib, bir qator muhim ustuvor vazifalarni bajaradi. Bunday vazifalar
qatoriga raqobat muhitini shakllantirish va rivojlantirish, yangi ish o’rinlarini
yaratish, shu orqali aholining bandligini ta’minlash hamda turmush tarzini
yaxshilash, shuningdek aholining past va yuqori daromadga ega bo’lgan
qatlamlari o’rtasidagi tafovutni kamaytirish kabi vazifalarni kiritish mumkin. Bu
haqda O’zbekiston Respublikasi Prezidenti to’xtalib, – “Kichik biznes va
xususiy tadbirkorlikning roli va o’rni tobora mustahkamlanib borayotganining
o’zi iqtisodiyotimizning tarkibida bo’layotgan ijobiy o’zgarishlardan dalolat
beradi. Faqatgina o’tgan yilning o’zida yurtimizda 26 mingdan ziyod kichik
biznes sub’ekti ish boshladi, ushbu sektorda faoliyat ko’rsatayotgan
korxonalarning umumiy soni yil oxiriga kelib 190 mingtaga etdi. Bugungi kunda
mamlakatimiz yalpi ichki mahsulotining qariyb 55,8 foizi ayni shu sohada ishlab
chiqarilmoqda. Vaholanki, 2000 yilda bu ko’rsatkich 31 foizdan iborat edi. Ayni
paytda ishlab chiqarilayotgan jami sanoat mahsulotlarining 23 foizi,
ko’rsatilayotgan bozor xizmatlarining deyarli barchasi, mahsulot eksportining 18
foizi, iqtisodiyot tarmoqlarida ish bilan band bo’lgan aholining 75 foizi kichik
biznes ulushiga to’g’ri kelmoqda. Ana shu raqamlardan ko’rinib turibdiki,
kichik biznes shaklan kichik bo’lishiga qaramasdan, iqtisodiyotimizni barqaror
rivojlantirish, aholini ish bilan ta’minlash muammosini hal etish va xalqimiz
farovonligini yuksaltirishda tobora katta rol o’ynamoqda
20
” deb ta’kidladilar.
Jahon tajribasi shundan dalolat beradiki, xo’jalik faoliyatini yuritishda
kichik biznes sub’ektlari nechog’lik ko’p erkinlikka ega bo’lsalar, bozorda
20
I.A.Karimov. 2014 yil yuqori o’sish sur’atlari bilan rivojlanish, barcha mavjud imkoniyatlarni safarbar etish,
o’zini oqlagan islohotlar strategiyasini izchil davom ettirish yili bo’ladi. Xalq so’zi. 18 yanvar, 2014 yil.
47
raqobat muhiti shunchalik tez rivojlanadi. Albatta, davlat bozor iqtisodiyotiga
o’tish davrida raqobat muhitini shakllantirishda faol ishtirok etishi, erkin
raqobatni himoya qiluvchi antimonopol siyosat yurgizishi va tadbirkorlik
faoliyatini
iqtisodiy
richaglar
orqali,
jumladan
soliqlar
vositasida
rag’batlantirishi zarur. Kichik biznes sub’ektlari iqtisodiyoti rivojlangan AQSh,
G’arbiy Evropa mamlakatlari, Yaponiya, janubiy-sharqiy Osiyo davlatlarining
taraqqiyotida muhim ahamiyat kasb etmoqda. Shunga qaramay, dunyo
mamlakatlarida soliq to’lovchilarga soliq solishning qulay shartlarini
yaratilganligi bo’yicha tadqiq etilganda, har doim ham rivojlangan davlatlar
yuqori reytingni egalamaydi. Bu tabiiy holat albatta, chunki rivojlanayotgan
yoki rivojlanish yo’lidan borayotgan mamlakatlar soliq yukini kamaytirish
orqali tadbirkorlar uchun har jihatdan maqbul investitsion muhitni yaratish
maqsadida eng qulay soliqqa tortish tizimini yaratishga katta e’tibor beradilar.
PricewaterhouseCoopers (PWC) kompaniyasi tomonidan tayyorlangan, Jahon
banki va xalqaro moliya korporatsiyasi hisobotlarida e’lon qilingan «Paying
Taxes 2012» reytingi ma’lumotlariga ko’ra eng qulay soliq tizimi joriy etilgan
o’n beshta mamlakatlar jumlasiga quyidagilar kiradi.
Pricewaterhouse Coopers kompaniyasi tadqiqotlarining ko’rsatishicha, eng
sodda soliq tizimi Yaqin Sharq mamlakatlariga to’g’ri keladi, sanoati
rivojlangan Evropa mamlakatlarida bir muncha murakkab soliq tizimini
ko’rishimiz mumkin. Evropa davlatlaridan Daniya bu yo’nalishda bir muncha
yaxshi ko’rsatkichga ega bo’lib, ushbu davlatda 10 ta soliq amal qiladi hamda
umumiy soliq stavkasi 27,5 foizga teng. Daniyadan reytingda bir pog’ona
yuqorida turgan Lyuksemburg davlatida soliqlar soni 23 ta bo’lsa-da, lekin
umumiy soliq stavkasi 20,8 foizni tashkil etadi.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
