“Loy bo‘lagi” deb nomlangan hikoyani o‘qish siz uchun
qanchalik yoqimli bo‘ldi?
Faqat bitta javobdagi aylanani bo‘yang.
Menga juda yoqdi -------------------
Ó
Menga biroz yoqdi ------------------
Ó
Menga unchalik yoqmadi --------
Ó
Menga umuman yoqmadi --------
Ó
“Antarktida” deb nomlangan hikoyani o‘qish siz uchun
qanchalik yoqimli bo‘ldi?
Faqat bitta javobdagi aylanani bo‘yang.
Menga juda yoqdi -------------------
Ó
Menga biroz yoqdi ------------------
Ó
Menga unchalik yoqmadi --------
Ó
Menga umuman yoqmadi --------
Ó
100115, Toshkent shahar,
Chilonzor tumani, Nurxon ko‘chasi, 21-uy
Telefon: (+998 71) 231-07-53 (3004)
www.markaz.tdi.uz
Telegram: t.me/milliymarkaz
PIRLS-2001 TADQIQOT TOPSHIRIQLARINI BAHOLASH UCHUN TOPSHIRIQLARGA JAVOBLAR VA MEZONLAR
1
QUYON ZILZILA HAQIDA OGOHLANTIRMOQDA, 1 - VAZIFA
1. Quyon ko‘proq nimadan qo‘rqar edi?
Javob:
1.С
QUYON ZILZILA HAQIDA OGOHLANTIRMOQDA, 2 - VAZIFA
2. Yerning qattiq silkinishiga nima sabab bo‘ldi?
Javob:
2.B
QUYON ZILZILA HAQIDA OGOHLANTIRMOQDA, 3 - VAZIFA
3. Quyon: “Zilzila!” - deb baqirgandan keyin voqealar juda tez sodir
bo‘ldi. Buni tasdiqlovchi ikkita so‘zni matndan toping va yozing.
Maqsad: Badiiy adabiyotni o‘qish tajribasini oshirish.
Faoliyat: Matn elementlari va til ma’nosini baholash va tahlil qilish.
To‘liq tushunish - 2 ball
Javoblarda hikoyalardagi hodisalarning avj olish tezligini yetkazib berish uchun
foydalanilgan maxsus til usulining to‘liq tushunchasi namoyish etilmoqda.
Javob mazmuni:
Javoblarda quyida keltirilgan so‘zlardan xohlagan IKKITASI beriladi.
Qisman tushunish – 1 ball
Javoblarda hikoyalardagi hodisalarning avj olish tezligini yetkazib berish uchun
foydalanilgan maxsus til usulining qisman tushunchasi namoyish etilmoqda.
Javoblar mazmuni:
Javoblarda quyida keltirilgan so‘zlardan BITTASI beriladi
Noto‘g‘
ri tushunish – 0 ball
Javoblarda hikoyalardagi hodisalarning avj olish tezligini yetkazib berish uchun
foydalanilgan maxsus til usulining tushunmasligi namoyish etiladi.
Javob mazmuni:
Javoblarda quyida keltirilgan so‘zlardan HECH BIRI berilmaydi.
4-sinf o‘quvchilarining o‘qish savodxonligini baholash bo‘yicha o‘tkaziladigan
PIRLS xalqaro tadqiqotiga tayyorgarlik ko‘rish uchun 4-mashq daftarining
BAHOLASH MEZONI
PIRLS-2001 TADQIQOT TOPSHIRIQLARINI BAHOLASH UCHUN TOPSHIRIQLARGA JAVOBLAR VA MEZONLAR
2
Matnda hodisalarning juda tez rivojlanganligini bildirish uchun foydalanilgan
so‘zlar.
Tekshiruvchilar uchun: Agar o‘quvchi to‘liq gapni ko‘chirib bergan holda, gap
tarkibida matnga mos keluvchi so‘z bo‘lsa, javob qabul qilinadi.
Ko‘chirib yozishda kichik xatolar hisobga olinmaydi, qachonki, so‘zlarning ma’nosini
o‘zgartirmasa.
Hikoyaning boshida keltirilgan vaziyatga (qachon quyon birinchi bor “ZILZILA” deb
baqirdi) e’tibor bering. Shundan kelib chiqqan holda “tez” va “behosdan” so‘zlari
hikoyaning oxirida keltirilsa, to‘g‘ri deb qabul qilinmaydi.
qochib ketdi
axmoqlarcha
nafas olishi qiyinlashib
qochinglar!
o‘yladi
oyoq tovushi eshitildi
tezlashing
QUYON ZILZILA HAQIDA OGOHLANTIRMOQDA, 4 - VAZIFA
4. Sher quyondan qayerga olib borishni so‘radi?
Maqsad: Badiiy adabiyotni o‘qish tajribasini oshirish.
Faoliyat: Yaqqol ko‘rinishda berilgan ma’lumotlarni topish.
Javob qabul qilinadi – 1 ball
Javoblarda sher quyondan o‘zini aniq qayerga olib borishi ko‘rsatiladi.
Javob mazmuni
Javobda ushbu daxshatli hodisa (zilzila) qaysi joyda bo‘lganligini sher quyondan
ko‘rsatishni so‘ralganligini keltirish mumkin.
Misollar:
- Bu daxshatli falokat yuzaga kelgan joy.
- U quyondan zilzila boshlangan joyga olib borishni so‘radi
Yoki javobda sher quyondan, zilzila bo‘ldi deb o‘ylagan joyni ko‘rsatishni so‘rashi
mumkin. Bunda zilzila emas degan xatti-harakat haqida gap ketmoqda.
Misollar:
- Quyon zilzila bo‘ldi deb o‘ylagan joy
- Olma tushgan joyga
Yoki javobda o‘quvchi sher quyondan uni uyiga olib borishni iltimos qildi (quyonning
uyiga). Chunki, quyon aynan o‘sha joyda daxshatli shovqinlar eshitganligi haqida xabar
beradi.
Misollar:
- Quyonning uyiga
Javob qabul qilinmaydi – 0 ball
Javobda sher quyondan olib borilgan joy aniq ko‘rsatilmaydi.
Javob mazmuni
Javobda sher quyondan zilzila bo‘lgan joyni yoki quyon zilzila bo‘ldi degan joyni
ko‘rsatishi so‘ralgani haqida aytilmaydi.
Javobda noma’lum va mos kelmaydigan ma’lumot beriladi.
Misollar:
- U daryoga borishni xohladi.
PIRLS-2001 TADQIQOT TOPSHIRIQLARINI BAHOLASH UCHUN TOPSHIRIQLARGA JAVOBLAR VA MEZONLAR
3
- Tog‘ cho‘qqisiga
Javob yo‘q – 0 ball
Javob berishga imkoniyat yo‘q edi - (chop etish xatosi, sahifa o‘tkazib yuborilgan va
boshqa….).
Javob uchun joy butkul bo‘sh
QUYON ZILZILA HAQIDA OGOHLANTIRMOQDA, 5 – VAZIFA
5. Nima uchun sher olmani yerga tashladi?
Javob:
5.C
QUYON ZILZILA HAQIDA OGOHLANTIRMOQDA, 6 – VAZIFA
6. Sher olmani yerga tashlaganidan keyin quyon o‘zini qanday his qildi?
Javob:
6.C
QUYON ZILZILA HAQIDA OGOHLANTIRMOQDA, 7 – VAZIFA
7. Ertak oxirida sher, quyonni qanday qilib ruhiyatini ko‘tarishga harakat
qilganini ikki xil ko‘rinishda yozing.
Maqsad: Badiiy adabiyot o‘qish tajribasini oshirish.
Faoliyat: Xulosalar ketma-ketligi.
To‘liq tushunish – 2 ball.
Javoblarda matn mazmunini to‘liq tushunish namoyon etiladi. O‘quvchi matnda sher
quyonning kayfiyatini ko‘tarish uchun keltirgan ikkita dalilini topadi.
Javob mazmuni:
Javoblarda quyida keltirilgan IKKITA usul yoritiladi.
Qisman tushunish – 1 ball
Javoblarda matn mazmunini qisman tushunish namoyon etiladi. O‘quvchi matndan
ma’lum bir ma’lumotni topib ushbu ma’lumot asosida sher qanday qilib quyonning
kayfiyatni ko‘tarishga harakat qilgan usullarni aniqlaydi.
Javob mazmuni:
Javoblarda quyida keltirilgan so‘zlardan BITTASI beriladi.
Noto‘g‘
ri tushunish – 0 ball
Javoblarda sher quyonning kayfiyatini ko‘tarishga bo‘lgan harakatini tushunmaslik
beriladi.
Javob mazmuni:
Javoblarda quyida keltirilgan so‘zlardan HECH BIRI berilmaydi.
Misollar:
PIRLS-2001 TADQIQOT TOPSHIRIQLARINI BAHOLASH UCHUN TOPSHIRIQLARGA JAVOBLAR VA MEZONLAR
4
- U quyonga mehribon edi.
- U quyohga tinchlanishini aytdi
.
Javob yo‘q – 0 ball
Javob berishga imkoniyat yo‘q edi - (chop etish xatosi, sahifa o‘tkazib yuborilgan va
boshqa….).
Javob uchun joy butkul bo‘sh.
Tekshiruvchilar uchun: O‘quvchilar matnni o‘zgartirib, qayta yozishi mumkin.
Quyida keltirilgan ikkita usuldan har xil ko‘rinish hisobga olinadi.
Sher mehribonlik bilan jilmaydi.
U quyonga “xavotir olma!” dedi.
U quyonga o‘zi ham ba’zida shunday qo‘rqib turishini aytdi.
Unga zilzila qanday bo‘lganini ko‘rsatdi.
Qo‘rqmasligi kerakligini aytdi.
Uni “mening kichik birodarim” deb atadi.
O‘zini axmoq deb his qilmaslik uchun harakat qiladi.
Sher kulib yubordi (sherning bu harakati quyonning qo‘rquvini kamaytirish uchun
urunish desa bo‘ladi).
Sher vazmin edi. (bu sher harakatlarining aqlli ko‘rinishi).
QUYON ZILZILA HAQIDA OGOHLANTIRMOQDA, 8 – VAZIFA
8.
Siz nima deb o‘ylaysiz, sherga quyon yoqdimi? Ertakda bu haqda nima
deyilgan?
Maqsad: Badiiy adabiyot o‘qish tajribasini oshirish
Faoliyat: Ma’lumotlar yig‘ish va talqin qilish.
Javob qabul qilinadi -1 ball.
Javoblarda sherning quyonga bo‘lgan munosabatini ko‘rsatuvchi matndan olingan
ma’lumot keltiriladi.
Javob mazmuni;
Javobda o‘quvchi sherning quyonga bo‘lgan munosabati haqida fikr bildiradi.
(o‘quvchi salbiy va ijobiy munosabat deb tahmin qilishi mumkin). Hodisalarning
yoritilishi yoki matndan olingan ma’lumotlar o‘quvchining matn asosida qilgan hulosasi
asosida tasdiqlanadi.
Misollar:
- Ha u unga yoqardi. Unga bu haqiqiy zilzila emasligini ko‘rsatdi.
- Yo‘q. O‘ylaymanki, sher quyonni axmoq deb hisobladi. Chunki, u buni zilzila deb
o‘yladi.
- Ha. U quyonga hikoyaning yakunida juda mehribon edi.
Javob qabul qilinmaydi – 0 ball.
Javoblarda sherning quyonga bo‘lgan munosabatini ko‘rsatuvchi matndan olingan
ma’lumot keltirilmaydi.
Javob mazmuni
PIRLS-2001 TADQIQOT TOPSHIRIQLARINI BAHOLASH UCHUN TOPSHIRIQLARGA JAVOBLAR VA MEZONLAR
5
Javobda sherning quyonga bo‘lgan munosabati haqida fikr bo‘lishi mumkin. Ammo bu
matndan olingan ma’lumot bilan tasdiqlanmaydi. Fikr noto‘g‘ri yoki mos kelmaydigan
ma’lumot bilan tushuntiriladi.
Misollar:
-Men bunday deb o‘ylamayman. Ular turli xildagi hayvonlar
-Chunki, u ham quyon bilan yugurib ketdi.
Javob yo‘q – 0 ball
Javob berishga imkoniyat yo‘q edi - (chop etish xatosi, sahifa o‘tkazib yuborilgan va
boshqa….).
Javob uchun joy butkul bo‘sh.
QUYON ZILZILA HAQIDA OGOHLANTIRMOQDA, 9 – VAZIFA
9. Ertak davomida quyonning his-tuyg‘ulari qanday o‘zgargan edi?
Ertak boshida quyon
1_____________ni___his_qildi_________________________________________
chunki_____________________________________________________________
Ertak oxirida quyon
1_____________ni___his_qildi_________________________________________
chunki_____________________________________________________________
Maqsad: Badiiy adabiyot o‘qish tajribasini oshirish
Faoliyat: Ma’lumot yig‘indisi va talqin qilish
To‘liq tushunish – 2 ball
Javoblarda matn mazmunini to‘liq tushunish namoyon etiladi. Hikoya davomida
quyonning hissiyotlarini qanday o‘zgarganini talqin qilish uchun kerak bo‘lgan
ma’lumotlar matnning turli qismlaridan olingan.
Javob mazmuni:
Javobda hikoyaning boshi va oxirida quyonning hissiyotlarini yoritilishi va ularni
tushuntirish berilgan. (Pastdagi jadvalga qarang)
Qisman tushunish – 1 ball
Javoblarda matn mazmunini hikoyaning faqat bir bo‘limidagi quyonning hissiyotlarini
talqin qilish qisman tushunish namoyon etiladi.
Javob mazmuni:
Javobda quyonning hikoya boshida yoki oxirida boshidan kechgan hissiyotlariga
tushuntirish beriladi (Pastdagi jadvalga qarang)
O‘quvchi hikoyaning boshqa bo‘limida berilgan quyonning hissiyotlarini ham yoritishi
mumkin, lekin mos ravishda unga tushuntirish berilmaydi.
Noto‘g‘
ri tushunish – 0 ball
Javoblarda hissiyotlarni tushunmaslik namoyish etiladi.
Javob mazmuni:
Javobda hikoyaning boshida va oxirida ham hissiyotlarni yoritish va tushuntirish
berilmaydi. (Pastdagi jadvalga qarang)
PIRLS-2001 TADQIQOT TOPSHIRIQLARINI BAHOLASH UCHUN TOPSHIRIQLARGA JAVOBLAR VA MEZONLAR
6
Hissiyotlar faqatgina hikoyaning bir yoki ikkita bo‘limigagina mos unga mos
kelmaydigan tushuntirishlarsiz yoritish mumkin. Javobda yuzaki yoki noto‘g‘ri
tushuntirish bo‘lishi mumkin.
Javob yo‘q – 0 ball
Javob berishga imkoniyat yo‘q edi - (chop etish xatosi, sahifa o‘tkazib yuborilgan va
boshqa...).
Javob uchun joy butkul bo‘sh.
Quyonning hissiyotlari va uni tushuntirish namunalari.
Tekshiruvchilar uchun: O‘quvchilar quyonning hissiyotlarini to‘liq yoki noaniq
yoritishi mumkin. Agar tushuntirishda hissiyotlar yoritilsa, yoki mos ravishda matn
bilan tasdiqlansa, u holatda ikkala javob ham qabul qilinadi.
(hissiyot va uni tushuntirish)
Hikoyaning boshida
Javobda
quyonning
quyudagi
hissiyotlari yoritilishi mumkin.
U qo‘rquv, havotirni his qildi.
Tushuntirish namunasi
- Chunki u zilzila boshlanmoqda deb
o‘ylaydi.
- U zilzilani his qildi.
- Chunki u o‘ziga nima bo‘lishini
bilmas edi.
Hikoyaning oxirida
Javobda
quyonning
quyidagi
hissiyotlari yoritilishi mumkin.
U o‘zini xotirjam yoki ahmoq deb his
qildi.
Tushuntirish namunasi
- Chunki u zilzila emasligini tushundi.
- Chunki sher uni tinchlantirdi.
- Chunki u arzimagan narsa uchun
shuncha notinchlik keltirdi.
QUYON ZILZILA HAQIDA OGOHLANTIRMOQDA, 10 – VAZIFA
10. Siz sher va quyon haqida ularning ertakda tasvirlangan harakatlaridan
bilib oldingiz. Sherning xatti-harakati, quyonning xatti-harakatlaridan
qanday farq qilganini yozing. Buni tasdiqlovchi har birining harakatlaridan
namunalar keltiring.
Maqsad: Badiiy adabiyot o‘qish tajribasini oshirish
Faoliyat: Ma’lumot yig‘indisi va talqin qilish
Chuqur to‘g‘ri tushunish – 3 ball.
Javoblarda hikoyaning bosh qahramonlarining xatti-harakatlarini matn mazmunini
umumiylashtirish orqali matn mazmunini to‘liq tushunish namoyish etiladi.
Javob mazmuni:
Sher hikoya qahramoni (quyon hikoya qahramoni) quyondan farq qilish tushunchasi
beriladi. O‘quvchilar qahramonlarning xatti-harakatlarini tasdiqlovchi bir-biriga
qarama-qarshi bo‘lgan fe’l – atvor qirralarini yoritadi.
Misollar:
- Quyon nima bo‘lgani to‘g‘risida o‘ylab ko‘rmadi. Zarb ovozini eshitgach hech
narsaga qaramay birdaniga qochishga tushdi, Sher esa fikr yuritib, quyonni nima
shu darajada qo‘rqitib, gumburlagan narsani borib ko‘rib kelishga majbur qildi.
PIRLS-2001 TADQIQOT TOPSHIRIQLARINI BAHOLASH UCHUN TOPSHIRIQLARGA JAVOBLAR VA MEZONLAR
7
- Quyon har doim hamma narsadan qo‘rqadi. U har qanday tovushdan
qo‘rqqanida sakraydi. Sher bo‘lsa qo‘rqmaydi. U bu haqiqatdan ham zilzila
ekanini ko‘rmoqchi bo‘ldi. Yoki javob qahramonlar o‘rtasidagi umumiy farqni
o‘z ichiga oladi. Aniq hatti-harakatlar to‘g‘risida misollar keltiradi.
Xavf tug‘ilganda ular har xil yo‘l tutishadi. Shovqinni eshitgach, quyon qochadi. Sher
bo‘lsa bu shovqinni qayerdan kelayotganini tekshiradi.
To‘liq tushunish – 2 ball
Javoblarda matn mazmunini to‘liq, aniq tushunish namoyish etiladi.
Javob mazmuni:
Javobda quyonning (ertak qahramoni) sherdan farqi keltiriladi, ammo buni tasdiqlash
uchun faqat bitta qahramon xatti-harakati misollarda umuman keltirilmaydi.
Misollar:
- Sher mard, quyon asabiy. Sher zilzilani ko‘rishga bordi.
- Quyon har doim zilzila bo‘lishdan qo‘rqar edi.
- Sher tushunadigan va dono edi.
- Sher zilziladan qo‘rqmaydi. Sher olmani tushirib yuborganda qo‘rqmadi.
- Quyon qo‘rqoq, ular har xil, chunki, sher kuchli va jasur. Quyon esa bezovta va
besaranjom.
- Quyon zilziladan qo‘rqadi, sher esa yo‘q.
- Men ularni har xil deb o‘ylayman, chunki quyon har doim bezovta. Sher bo‘lsa
nimadir qilishdan oldin bo‘lib o‘tgan ishlarni tekshiradi.
Yoki javobda har bir qahramon tarafdan qilingan xatti-harakat yoritiladi, lekin ikkala
qahramonning ham umumiy fe’l – atvori yoritiladi.
-Quyonning sherdan farqi zilzila bo‘ladi deb xavotirda ekanligi. Sher esa aksincha
zilzila emas deb tushunganida.
Qisman
tushunish – 1 ball
Javoblarda qahramonlarning fe’l-atvorlarini qisman tushunish namoyon etiladi.
Javob mazmuni:
Javobda faqatgina bitta qahramonning fe’l-atvori keltirilgan.
Misollar:
- Quyon qochib ketdi, chunki u zilzila bo‘ldi deb o‘yladi.
- Sher zilzila bo‘lgan joyni ko‘rishga bordi.
- Quyon qo‘rqoq edi.
- Sher dono va vazmin.
Noto‘g‘ri tushunish – 0 ball
Javoblarda qahramonlarning fe’l-atvorlari noto‘g‘ri ko‘rsatiladi
Javob mazmuni
Javobda qahramonlarning fe’l-atvorlari noto‘g‘ri berilishi mumkin yoki biriga boshqa
ko‘rsatilgan.
- Sher quyondan kata.
- Quyon jasur.
Javob yo‘q – 0 ball
PIRLS-2001 TADQIQOT TOPSHIRIQLARINI BAHOLASH UCHUN TOPSHIRIQLARGA JAVOBLAR VA MEZONLAR
8
Javob berishga imkoniyat yo‘q edi- (chop etish xatosi, sahifa o‘tkazib yuborilgan va
boshqa…).
Javob uchun joy butkul bo‘sh.
Quyonning hissiyotlari va uni tushuntirish namunalari.
Tekshiruvchilar uchun: O‘quvchilar quyonning hissiyotlarini to‘liq yoki noaniq
yoritishi mumkin. Agar tushuntirishda hissiyotlar yoritilsa, yoki mos ravishda matn
bilan tasdiqlansa, u holatda ikkala javob ham qabul qilinadi.
(hissiyot va uni yushuntirish)
Hikoyaning boshida
Javobda quyonning quyudagi
hissiyotlari yoritilishi mumkin.
U qo‘rquv, havotir his qildi.
Tushuntirish namunasi
- Chunki, u zilzila boshlanyapti deb
o‘ylaydi.
- U zilzilani his qildi.
- Chunki, u o‘ziga nima bo‘lishini
bilmas edi.
Hikoyaning oxirida
Javobda quyonning quyidagi
hissiyotlari yoritilishi mumkin.
U o‘zini xotirjam yoki ahmoq deb his
qildi.
Tushuntirish namunasi
- Chunki, u zilzila emasligini tushundi.
- Chunki, sher uni tinchlantirdi.
- Chunki, u arzimagan narsa uchun
shuncha notinchlik keltirdi.
QUYON ZILZILA HAQIDA OGOHLANTIRMOQDA, 10 – VAZIFA
(DAVOMI)
Qisman tushunish – 1 ball
Javoblarda qahramonlarning fe’l-atvorlarini qisman tushunish namoyon etiladi.
Javob mazmuni:
Javobda faqatgina bitta qahramonning fe’l-atvori_____
Misollar:
- Quyon qochib ketdi, chunki u zilzila bo‘ldi deb o‘yladi.
- Sher qayerda zilzila bo‘lganini ko‘rgani bordi.
- Quyon o‘zini qo‘rqoqlardek tutdi.
- Sher dono.
Noto‘g‘ri tushuncha – 0 ball
Javoblarda qahramonlarning fe’l-atvorlarini noro‘g‘ri tushunish_____ beriladi.
Javob mazmuni:
Javoblarda qahramonlarning fe’l-atvorlarini noto‘g‘ri
Javob yo‘q – 0 ball
Javob berishga imkoniyat yo‘q edi - (chop etish xatosi, sahifa o‘tkazib yuborilgan va
boshqa….).
Javob uchun joy butkul bo‘sh.
PIRLS-2001 TADQIQOT TOPSHIRIQLARINI BAHOLASH UCHUN TOPSHIRIQLARGA JAVOBLAR VA MEZONLAR
9
QUYON ZILZILA HAQIDA OGOHLANTIRMOQDA, 11 – VAZIFA
11. Ushbu ertakning asosiy g‘oyasi nima?
Javob:
11.B
ULKAN TISH SIRI, 1 – VAZIFA
1. Toshga aylangan topilmalar nima?
Javob:
1. C
ULKAN TISH SIRI, 2 – VAZIFA
2.
O‘qiganlaringizga asoslanib, nima uchun o‘tmishda odamlar ulkan
hayvonlarning borligiga ishonishganligini tushuntirib bering?
Maqsad: Ma’lumotni o‘zlashtirish va undan foydalanish.
Jarayon: Matnda keltirilgan dalillarga asoslanib, to‘g‘ri xulosalarni
shakllantirish.
Javob qabul qilinadi – 1 ball
Javobda odamlar o‘tmishda katta suyaklar, skeletlar, toshga aylangan suyaklarni
topganlari uchun ulkan hayvonlarning borligiga ishonganliklari ifodalanadi.
E’TIBOR BERING: ba’zi o‘quvchilar “ulkan” so‘zini “katta” yoki “gigant” kabi
ma’nodosh so‘zlar yordamida ifodalashi mumkin. Bunday javoblar ma’no jihatidan
to‘g‘ri kelsa qabul qilinadi.
Misollar:
- Topilgan suyaklar ular taniydigan hayvonlarga tegishli bo‘lishi uchun juda
ham kattalik qilar edi.
- Ular eng katta begemotga tegishli bo‘lishi uchun ham kattalik qiladigan
bahaybat suyaklarni topishgan.
- Ular juda yirik suyaklarni topdilar.
Suyaklar shunday katta ediki, ular ulkan mavjudotlarga tegishli bo‘lishi kerak edi.
Javob qabul qilinmaydi – 0 ball
Javobda odamlar o‘tmishda katta suyaklar, skeletlar, toshga aylangan
suyaklarni topganlari uchun ulkan mavjudotlarga ishonganliklari
ifodalanmaydi.
Misol:
- Bahaybat mavjudotlar, haqiqatan ham, juda katta.
PIRLS-2001 TADQIQOT TOPSHIRIQLARINI BAHOLASH UCHUN TOPSHIRIQLARGA JAVOBLAR VA MEZONLAR 10
- Ular ulkan suyaklarni topdilar. (E’TIBOR BERING bu holda “ulkan” noaniq
ekanligini unutmang).
- Ular ulkan hayvonlarga tegishli suyaklarni topgan edilar.
- Ular dinozavr suyaklarini topgan edilar.
- Ular bahaybat suyaklar topgan edilar.
-
Javob yo‘q – 0 ball
Javob berishga imkoniyat yo‘q edi- (chop etish xatosi, sahifa o‘tkazib yuborilgan va
boshqa...).
Javob uchun joy butkul bo‘sh.
ULKAN TISH SIRI, 3 – VAZIFA
3. Bernard Palissi suyak qoldiqlarini qayerdan topgan edi?
Javob:
3.B
ULKAN TISH SIRI, 4 – VAZIFA
4. Bernard Palissining yangi g‘oyasi nima edi?
Maqsad: Ma’lumotni o‘zlashtirish va undan foydalanish.
Jarayon: Fikrlar va ma’lumotlarni talqin qilish va umumlashtirish.
Javob qabul qilinadi – 1 ball
Javobda Palissining yangi g‘oyasiga ko‘ra, ba’zi toshga aylangan suyaklar yer yuzidan
mutlaqo qirilib ketgan hayvonlarga tegishli bo‘lgan degan tushuncha ifodalanadi.
Misollar:
- Toshga aylangan suyaklar yer yuzidan qirilib ketgan hayvonlarniki bo‘lishi
mumkin.
- Ba’zi suyaklar yer yuzida ortiq yashamayotgan mavjudotlarga tegishli bo‘lgan.
- Uning g‘oyasiga ko‘ra, ba’zi hayvonlar mutlaqo yo‘qolib ketgan.
Javob qabul qilinmaydi – 0 ball
Javobda Palissining yangi g‘oyasiga ko‘ra, ba’zi toshga aylangan suyaklar yer yuzidan
mutlaqo qirilib ketgan hayvonlarga tegishli bo‘lgan degan tushuncha ifodalanmaydi.
Misollar:
- Toshga aylangan suyaklar hozirgi mavjudotlarning qoldiqlaridan edi.
- Sudralib yuruvchilar yer yuzidan qirilib ketgan.
- U qoldiqlarni loyning ichidan topgan edi.
- U mashhur kulol edi.
- U qoldiqlarni o‘rganar edi.
Javob yo‘q – 0 ball
Javob berishga imkoniyat yo‘q edi - (chop etish xatosi, sahifa o‘tkazib yuborilgan va
boshqa...).
PIRLS-2001 TADQIQOT TOPSHIRIQLARINI BAHOLASH UCHUN TOPSHIRIQLARGA JAVOBLAR VA MEZONLAR 11
Javob uchun joy butkul bo‘sh.
ULKAN TISH SIRI, 5 – VAZIFA
5. Bernard Palissi nima uchun qamoqqa olindi?
Javob:
5. A
ULKAN TISH SIRI, 6 – VAZIFA
6. Bernard Palissi nima uchun qamoqqa olindi?
Javob:
6.B
ULKAN TISH SIRI, 7 – VAZIFA
7. Gideon Mantell sudralib yuruvchilar haqida shunday narsa bilgan
ediki, topilgan tishni o‘rganayotgan paytda uning bundan boshi qotdi.
U nima edi?
Javob:
7. D
ULKAN TISH SIRI, 8 – VAZIFA
8. Gideon Mantell tish turli xil hayvonlarga tegishli bo‘lishi mumkin deb
o‘yladi. Bunday fikrga kelishga uni nima majbur qilganini ko‘rsatuvchi
quyidagi jadvalni to‘ldiring.
Hayvon turi
Nima uchun u bunday fikrga keldi
O‘txo‘r hayvonlar
Tishi tekis va qirrali edi
Bahaybat hayvonlar
Sudralib yuruvchilar
Maqsad: Ma’lumotni o‘zlashtirish va undan foydalanish.
Jarayon: Fikrlar va ma’lumotlarni talqin qilish va umumlashtirish.
E’TIBOR QILING: USHBU TOPSHIRIQNING IKKI QISMINING HAR BIRI
ALOHIDA BAHOLANADI VA HAR BIR QISMINING NATIJALARI TEGISHLI
BO‘LGAN KATAKLARGA TO‘LDIRILADI.
PIRLS-2001 TADQIQOT TOPSHIRIQLARINI BAHOLASH UCHUN TOPSHIRIQLARGA JAVOBLAR VA MEZONLAR 12
Ikki qismning har biri uchun barcha topshiriq va to‘g‘ri javoblar hamda ularga tegishli
bo‘lgan jadval quyidagi ko‘rinishda bo‘ladi.
Hayvon turi
Nima uchun bunday fikrga keldi
O‘txo‘r hayvonlar
Tishi tekis va qirrali edi
Bahaybat hayvonlar
Javobda toshga aylangan tish yirik hajmda ekanligi
ko‘rsatilgan (filning tishi kabi katta hajmda)
Sudralib yuruvchilar
Javobda aytilishicha:
1.Ulkan tishga yopishib qolgan tosh
bo‘lakchalarining tarkibi, odatda, sudra
luvchilarning toshga aylangan suyaklari
tarkibiga o‘xshar edi. U sudralib yuruvchilar
yashaydigan joydan topilgan.
YOKI
2.Toshga aylangan tish iguananing tishiga o‘xshar
edi; sudralib yuruvchilarning tishiga o‘xshar edi.
ULKAN TISH SIRI, 8 – VAZIFA (Davomi)
BAHAYBAT HAYVON
Javob qabul qilinadi – 1 ball
Javobda nima uchun qotgan tish bahaybat hayvonga tegishli bo‘lishi mumkinligi
keltirilgan.
Hayvon turi
Nima uchun bunday fikrga keldi
O‘txo‘r hayvonlar
Tishi tekis va qirrali edi
Bahaybat hayvonlar
Javobda toshga aylangan tish yirik
hajmda ekanligi ko‘rsatilgan (filning
tishi kabi katta hajmda)
Qoldiqlar katta edi.
Sudralib yuruvchilar
Javobda aytilishicha:
1.Ulkan tishga yopishib qolgan tosh
bo‘lakchalari sudralib yuruvchilarning
toshga aylangan suyaklari tarkibiga
o‘xshar edi? U sudralib yuruvchilar
yashagan joylardan topilgan.
YOKI
2.Toshga aylangan tish iguananing tishi
ga o‘xshar edi; sudralib yuruvchilarning
tishiga o‘xshar edi.
PIRLS-2001 TADQIQOT TOPSHIRIQLARINI BAHOLASH UCHUN TOPSHIRIQLARGA JAVOBLAR VA MEZONLAR 13
Javob qabul qilinmaydi – 0 ball
Javobda nima uchun qotgan tish bahaybat hayvonga tegishli bo‘lishi mumkinligi
keltirilmagan. Javobda matning boshiga murojaat qilishni so‘ralishi mumkin,
Gideonning qotgan tosh haqidagi taxminlariga emas.
Misollar:
- Ba’zilar katta suyaklar bahaybat hayvonlarga tegishli bo‘lgan deb o‘ylagan
- U ikkilangan
- Tish filning tishiga o‘xshash edi (E’TIBOR BERING, bu no‘tog‘ri javob, matnda
aytilishicha, “tish filning tishiga also o‘xshash emas edi”).
Javob yo‘q – 0 ball
Javob berishga imkoniyat yo‘q edi - (chop etish xatosi, sahifa o‘tkazib yuborilgan va
boshqa….).
Javob uchun joy butkul bo‘sh.
ULKAN TISH SIRI, 8 – VAZIFA (Davomi)
SUDRALIB YURUVCHILAR
Javob qabul qilinadi – 1 ball
Javobda nima uchun qotgan tish bahaybat hayvonga tegishli bo‘lishi mumkinligi
keltirilgan.
Hayvon turi
Nima uchun bunday fikrga keldi
O‘txo‘r hayvonlar
Tishi tekis va qirrali edi
Bahaybat hayvonlar
Javobda toshga aylangan tish yirik
hajmda ekanligi ko‘rsatilgan (filning
tishi kabi katta hajmda)
Sudralib yuruvchilar
Javobda aytilishicha:
1. Ulkan tishga yopishib qolgan tosh
bo‘lakchalari sudralib yuruvchilarning
toshga aylangan suyaklari tarkibiga
o‘xshar edi? U sudralib yuruvchilar
yashagan joylardan topilgan.
YOKI
2.Toshga aylangan tish iguananing
tishiga o‘xshar edi; sudralib
yuruvchilarning tishiga o‘xshar edi.
Javob qabul qilinmaydi – 0 ball
Javobda nima uchun qotgan tish sudralib yuruvchiga tegishli bo‘lishi mumkinligi
keltirilmagan.
Misollar:
PIRLS-2001 TADQIQOT TOPSHIRIQLARINI BAHOLASH UCHUN TOPSHIRIQLARGA JAVOBLAR VA MEZONLAR 14
- Ular o‘txo‘r.
- Sudralib yuruvchilar ovqatlarini yutib yuborar edilar.
- Iguana
- Tish tekis
Javob yo‘q – 0 ball
Javob berishga imkoniyat yo‘q edi - (chop etish xatosi, sahifa o‘tkazib yuborilgan va
boshqa….).
Javob uchun joy butkul bo‘sh.
ULKAN TISH SIRI, 9 – VAZIFA
9. Gideon Mantell nima uchun tishni muzeyga olib bordi?
Javob:
10. C
ULKAN TISH SIRI, 10 – VAZIFA
10.Olim Gideon Mantelga bir iguana tishini ko‘rsatdi. Nima uchun Gideon
Mantelga bu juda ham muhim edi?
Maqsad: Ma’lumotni o‘zlashtirish va undan foydalanish.
Jarayon: Fikr va axborotni talqin etish va integratsiya qilish.
Javob qabul qilinadi – 1 ball
Javob Iguananing tishi ulkan sudralib yuruvchiga tegishli bo‘lgan toshga aylangan tish
ekanligi haqidagi Gideon Mantelning nazariyasini tasdiqlaydi.
Misollar:
- Iguananing tishi toshga aylangan suyak qoldiqlari sudralib yuruvchiniki
bo‘lishi mumkinligini ko‘rsatdi.
- Bu unga tish qanday turdagi hayvonga tegishli bo‘lganligini bilishga yordam
berdi.
- Tish uning haqligini isbotladi.
- Bu uning har doim o‘ylab yurgan narsasini isbotladi.
YOKI javob Iguana tishi qoldiq tishga o‘xshagan bo‘lgan degan umumiy
tushunchani ifodalaydi.
Misollar:
- Iguana tishi toshga aylangan tishga o‘xshardi.
- U ularni bir hil ko‘rininshda ekanligini ko‘rishi mumkin.
- U ular bir hil deyishi mumkin.
- U ko‘p yillar davomida unga o‘xshash tishni qidirgan.
- U tekis va qirrali edi.
Javob qabul qilinmaydi – 0 ball
PIRLS-2001 TADQIQOT TOPSHIRIQLARINI BAHOLASH UCHUN TOPSHIRIQLARGA JAVOBLAR VA MEZONLAR 15
Javob iguana tishining ahamiyatli tushunchasini ko‘rsatmaydi.
Misollar:
- U mashhur bo‘lishni xohlagan edi.
- U Iguananing tishini ko‘rish qiziqarli bo‘ladi deb o‘ylagan.
- U sudralib yuriuvchilar haqida ko‘proq bilishni xohlar edi
- Bu uni aqlli ko‘rsatar edi,(E’TIBOR BERING, Javob qabul qilinmaydi, chunki,
javobda shaxsiy hususiyatlar ko‘rsatilgan, kashfiyotning hususiyati emas)
- U tishlarni solishtirib ko‘rmoqchi bo‘ldi, (E’TIBOR BERING, Javob qabul
qilinmaydi, chunki u taqqoslashning mohiyati keltirilmagan)
- Chunki , iguana ham o‘txo‘r hayvon.
Javob yo‘q – 0 ball
Javob berishga imkoniyat yo‘q edi - (chop etish xatosi, sahifa o‘tkazib yuborilgan va
boshqa….).
Javob uchun joy butkul bo‘sh.
ULKAN TISH SIRI, 11 – VAZIFA
11. Iguanodon ko‘rinishini tasvirlash uchun Gideon Mantell nimadan
foydalandi?
Javob:
10. A
ULKAN TISH SIRI, 12 – VAZIFA
12. Iguanodonning ikkita tasviriga qarang. Ular sizga nimani
tushunishingizga yordam beradi?
Maqsad: Ma’lumotni o‘zlashtirish va undan foydalanish.
Jarayon: Matn tili, tuzilishi va mazmunini baholash.
To‘liq tushunish – 2 ball
Javobda rasmlar ilmiy g‘oyalardagi o‘zgarishlarni ko‘rsatadi, YOKI Iguanodon
haqida odamlarning fikrlari turli xilligini ko‘rsatadi.
Misollar:
- Bugungi kunda olimlar Gideon Mantell o‘ylaganidan boshqacharoq bo‘lgan
deb o‘ylaydilar.
- Iguanodonning ko‘rinishi haqida odamlar tasavvurlari o‘zgarganligini
ko‘rsatish uchun
- Iguanadon ko‘rinishi haqidagi har xil odamlarning fikrlari turlichaligini
ko‘rsatish uchun.
- Gideon Mantelning o‘ylashicha, suyaklar Iguanodon to‘rt panjada
yurganliklarini isbotlaydi, biroq hozirgi olimlar boshqacha fikrdalar.
PIRLS-2001 TADQIQOT TOPSHIRIQLARINI BAHOLASH UCHUN TOPSHIRIQLARGA JAVOBLAR VA MEZONLAR 16
- Ular menga Iguanodon ayrim paytlarda ikki panjada yurganligi haqidagi
hozirgi olimlarning fikrlarini va Gideon
Mantelning
tasavvurlarini
tushunishimga yordam beradi.
YOKI javobda Gideon Mantell va boshqa odamlar yo‘l qo‘ygan xatolar
tasvirlarda ifodalanganligi keltiriladi.
Misollar:
- Gideon biroz xato qilganligini ko‘rsatishga.
- Odamlar ba’zan xatoga yo‘l qo‘yishlari mumkinligiga.
Qisman tushunish – 1 ball
Javobda, Iguanodonning bu ikki rasmda qanday ko‘rinishi haqida umumiy
tushunchani namoyon etadi.
Misollar:
- Ular turli xil ko‘rinishga ega ekanligini ko‘rsatish uchun
YOKI ilmiy g‘oyalardagi o‘zgarishlarni va turli odamlarning fikrlarini inobatga
olmagan holda ikkita rasm o‘rtasidagi farq ko‘rsatiladi.
- Biri to‘rt oyoqli, boshqasi ikki oyoqlidir.
YOKI ilmiy g‘oyalardagi o‘zgarishlarni va turli odamlarning fikrlarini inobatga
olmagan holda ikkita rasm o‘rtasidagi farqlarning biri ko‘rsatiladi.
Misol:
- Gideon uning shoxi bo‘lgan deb o‘ylagan.
ULKAN TISH SIRI, 12 – VAZIFA (DAVOMI)
No‘to‘gri tushunish – 0 ball
Javobda, bu ikki rasm qanday yordam berishi ko‘rsatilmagan. Javobda, rasmlardan
birining tavsifi yoki ularning o‘xshashligi keltirilishi mumkin.
YOKI javobda Iguanodon haqida fikrlari emas,vaqti bilan balki Iguanodonning o‘zi
o‘zgarganligi haqida no‘to‘g‘ri tushuncha keltirilgan.
Misollar:
- Ular qanday ko‘rinishda ekanligi ko‘rsatish uchun (judayam umumiy
tushuncha)
- Ular yillar o‘tib Iguanodon qanday o‘zgarganligini tushunishga yordam
beradi.
- Ular o‘txo‘r ekanligini ko‘rsatish uchun.
- Ularning to‘rtta panjasi bo‘lgan.
Javob yo‘q – 0 ball
Javob berishga imkoniyat yo‘q edi - (chop etish xatosi, sahifa o‘tkazib yuborilgan va
boshqa….).
Javob uchun joy butkul bo‘sh.
PIRLS-2001 TADQIQOT TOPSHIRIQLARINI BAHOLASH UCHUN TOPSHIRIQLARGA JAVOBLAR VA MEZONLAR 17
ULKAN TISH SIRI, 13 – VAZIFA
13. Keyingi topilmalar shuni isbotlaydiki, Gideon Mantell
Iguanodonning ko‘rinishi haqida xatoga yo‘l qo‘ydi. Jadvaldagi bo‘sh
joylarni to‘ldiring.
Gideon Mantelning fikricha,
Iguanodon qanday ko‘rinishga
ega bo‘lgan?
Bugungi kun olimlarining
fikricha, iguanodon qanday
ko‘rinishga ega bo‘lgan?
Iguanodon to‘rt panjada yurgan
Iguanodon o‘ttiz metr
(100 fut uzunlikda) bo‘lgan
Iguanodonning “bosh barmog‘i”da
uchli bo‘rtiq bo‘lgan.
Maqsad: Ma’lumotni o‘zlashtirish va undan foydalanish.
Jarayon: Ma’lumotlarni umumlashtirish va talqin qilish.
E’TIBOR QILING: USHBU TOPSHIRIQNING UCH QISMINING HAR BIRI
ALOHIDA BAHOLANADI VA HAR BIR QISMINING NATIJALARI
TEGISHLI KATAKLARGA TO‘DIRILADI.
Uchta qismning har biri uchun barcha vazifalar hamda to‘g‘ri javoblar va ularga
tegishli bo‘lgan kataklar shunday ko‘rinishda bo‘ladi:
Gideon Mantelning
fikricha, iguanodon qanday
ko‘rinishga ega bo‘lgan?
Bugungi kun olimlarining
fikricha, iguanodon qanday
ko‘rinishga ega bo‘lgan?
Iguanodon to‘rt panjada
yurgan
Iguanodon ba’zan ikki
panjada, orqa panjada yurgan,
ikki panjada, orqa panjada
turgan.
Iguanodonning boshida,
burnida, yuzida shoxi bo‘lgan.
Yoki boshida uchli bo‘rtiq
bo‘lgan.
Iguanodonning “bosh
barmog‘i”da uchli bo‘rtiq
bo‘lgan.
Iguanodon o‘ttiz metr
(100 fut uzunlikda) bo‘lgan
Iguanodonning uzunligi
to‘qqiz metr bo‘lgan
PIRLS-2001 TADQIQOT TOPSHIRIQLARINI BAHOLASH UCHUN TOPSHIRIQLARGA JAVOBLAR VA MEZONLAR 18
ULKAN TISH SIRI, 13 – VAZIFA (DAVOMI)
Javob qabul qilinadi – 1 ball
Javobda Gideon va bugungi kun olimlarining iguanodonning qanday yurganligi yoki
turganligi haqidagi fikrlarining farqini ifodalaydi.
Gideon Mantelning
fikricha, iguanodon qanday
ko‘rinishga ega bo‘lgan?
Bugungi kun olimlarining
fikricha, iguanodon qanday
ko‘rinishga ega bo‘lgan?
Iguanodon to‘rt panjada
yurgan
Iguanodon ba’zan ikki
panjada, orqa panjada yurgan,
ikki panjada, orqa panjada
turgan.
Iguanodonning boshida,
burnida, yuzida shoxi bo‘lgan.
Yoki boshida uchli bo‘rtiq
bo‘lgan.
Iguanodonning “bosh
barmog‘i”da uchli bo‘rtiq
bo‘lgan.
Iguanodon o‘ttiz metr
(100 fut uzunlikda) bo‘lgan
Iguanodonning uzunligi
to‘qqiz metr bo‘lgan
Javob qabul qilinmaydi – 0 ball
Javobda Gideon va bugungi kun olimlarining iguanodonning qanday yurganligi yoki
turganligi haqidagi fikrlarining farqini ifodalamaydi.
Misol:
- Ikkita
- U tik turgan
Javob yo‘q – 0 ball
Javob berishga imkoniyat yo‘q edi - (chop etish xatosi, sahifa o‘tkazib yuborilgan va
boshqa….).
Javob uchun joy butkul bo‘sh.
ULKAN TISH SIRI, 14 – VAZIFA
14. Gideon Iguanodonning ko‘rinishi haqida xatoga yo‘l qo‘yganligini qaysi
topilmalar ko‘rsatib berdi?
Javob:
14. D
Do'stlaringiz bilan baham: |