Umurtqalilar zoologiyasi

Mashg'ulotning  maqsadi: 
kaptar  yoki  tovuq  misolida 
qushlar sinfi vakillarining  skeleti  tuzilishini  o‘rganish.
Ishning  mazmuni: 
qush  suyaklarining  mahkam  va  yengil 
bo'lishiga  sabab  uning  pnevmatikligi,  ya’ni  ularda  ichi  havo 
bilan to'lgan bo'shliqlaming bo'lishidir. Bosh skeletining yengil 
bo'lishi tishlarning yo'q bo'lib ketishi va suyaklarining yupqa- 
lanishi bilan bog'liq bo'lib,  voyaga yetgan qushlar miya quti- 
sidagi barcha  suyak choklari bilinmaydigan  darajada  bir-biri- 
ga qo'shilib ketgan.  Suyaklararo choklami faqat yosh gushlar- 
ning bosh skeletidagina  ko'rish  mumkin.
Ko'krak  toj  qismi  oldingi  oyoqlami  harakatga  keltiruvchi 
muskullar rivojlanishi tufayli taraqqiy etgan.  Uchish layoqati- 
ni yo'qotgan qushlar (tuyaqushlar)da ko'krak toj  suyagi yo'q 
bo'lib  ketgan,  biroq  ba’zi  qushlar  (pingvinlar)da  ko4krak  toj 
suyagining  saqlanib  qolganligi  ulaming  suvda  suzishga  mos-
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

langanligi  bilan  bog'liq.  Odingi  oyoq  (qanot)  skeletida  tipik 
bo'limlarning  hammasi  bor,  lekin  ular  uchishga  moslangani 
uchun  panjalari  shaklan  o'zgarib,  qisman  reduksiyalangan. 
Bilaguzuk  suyaklarining  proksimal  elementlari  bir-biriga 
qo'shilib, ikkita kichkina suyakcha hosil qilsa, distal element­
lari  kaft  suyagiga  qo'shilib  ketgan.  Kaft  suyagi  faqat  ikkita 
uzunchoq suyakchadan iborat bo'lib, ulaming proksimal hamda 
distal  qismi  qo'shilib  bitta